Báo cáo Thủ tướng tình hình hạn, mặn

Hạn mặn năm nay đến sớm và khốc liệt hơn nhiều năm.

Ngày 13/2, Bộ NN-PTNT đã có báo cáo Thủ tướng Chính phủ về công tác chỉ đạo, điều hành phòng, chống hạn hán, thiếu nước, xâm nhập mặn, bảo đảm phục vụ sản xuất nông nghiệp, dân sinh vùng ĐBSCL mùa khô năm 2019-2020.

Báo cáo cho biết, xâm nhập mặn tiếp tục ảnh hưởng nghiêm trọng đến sản xuất nông nghiệp và dân sinh.

Cụ thể, trên lưu vực sông Mê Công, năm 2019-2020 thuộc năm ít nước, lưu lượng về ĐBSCL bị thiếu hụt nghiêm trọng so với trung bình nhiều năm (TBNN), thậm chí thấp hơn cả năm 2015-2016 (năm xuất hiện xâm nhập mặn kỷ lục).

Điển hình, mực nước bình quân từ đầu mùa khô đến nay tại trạm Kratie (thuộc Campuchia) đạt 6,67m, thấp hơn 1,43m so với TBNN, thấp hơn 0,5m so với cùng kỳ năm 2016; dung tích trữ Biển Hồ (Campuchia) đến ngày 10/2/2020 ước khoảng 1,9 tỷ m3, giảm khoảng 35,7 tỷ m3 so với thời điểm cao nhất (ngày 1/10/2019), thấp hơn TBNN khoảng 3,6 tỷ m3, thấp hơn cùng kỳ năm 2016 gần 30 triệu m3.

Đây là nguyên nhân chính gây xâm nhập mặn sớm, sâu và kéo dài trong mùa khô năm 2019-2020. Thực tế, xâm nhập mặn đã xuất hiện ở mức cao đột biến từ tháng 12/2020 (ngày 12-15/12/2019), ranh mặn 4 g/lít ở các cửa sông Cửu Long sâu nhất đến 57km (Sông Hàm Luông), sâu hơn trung bình nhiều năm (TBNN) là 24km, sâu hơn năm 2015 là 17km.

Trong tháng 1/2020, xâm nhập mặn đã tăng cao trong thời gian từ ngày 6-13/1/2020 với ranh mặn 4g/lít ở vùng 2 sông Vàm Cỏ (Vàm Cỏ Đông, Vàm Cỏ Tây) từ 82-85km, sâu hơn năm 2016 từ 18-20km; vùng cửa sông Cửu Long từ 45-66km, sâu hơn năm 2016 từ 6-17km; vùng ven Biển Tây lớn nhất 48km, sâu hơn năm 2016 là 6km.

Hiện tại, xâm nhập mặn đang trong thời gian lên cao (từ ngày 8/2 đến ngày 16/2/2020) theo kỳ triều cường giữa tháng 1 Âm lịch, đây là đợt xâm nhập mặn cao nhất từ đầu mùa khô đến nay với ranh mặn 4 g/l tại các cửa sông đạt cao nhất như sau:

- Vùng 2 sông Vàm Cỏ: Phạm vi từ 100-110km, sâu hơn TBNN từ 20-22km, sâu hơn cùng kỳ năm 2016 từ 4-6km, thấp hơn 15-17 km so với mức sâu nhất năm 2016.

- Vùng cửa sông Cửu Long: Sông Cổ Chiên 68km, Hàm Luông 75km và sông Hậu 66km, sâu hơn TBNN từ 20-30km, sâu hơn cùng kỳ năm 2016 từ 3-10km, sâu hơn khoảng 4km so với mức sâu nhất năm 2016.

- Vùng ven biển Tây trên sông Cái Lớn: 61km, sâu hơn TBNN khoảng 12km, sâu hơn cùng kỳ năm 2016 khoảng 5km, thấp hơn khoảng 7km so với mức sâu nhất năm 2016.

Trong thời gian tiếp theo của mùa khô, ở vùng các cửa sông Cửu Long, xâm nhập mặn sẽ tiếp tục lên cao theo các kỳ triều cường, cụ thể: Từ ngày 21-27/2, ranh mặn vào sâu cao nhất khoảng 55km, giảm khoảng 20km so với đợt xâm nhập mặn giữa tháng 2/2020; từ ngày 7-15/3 xâm nhập mặn ở mức rất cao, ranh mặn 4g/lít ở mức 80km, sâu hơn 5km so với đợt xâm nhập mặn giữa tháng 2/2020; từ cuối tháng 3 xâm nhập mặn sẽ giảm dần do các hồ chứa thượng nguồn tăng lưu lượng xả nước như tương tự một số năm gần đây.

Ở vùng các sông Vàm Cỏ và sông Cái Lớn, xâm nhập mặn sẽ tiếp tục duy trì ở mức cao đến hết tháng 4/2020.

Về giải pháp, thực hiện ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ về đẩy nhanh tiến độ các công trình thủy lợi, kịp tham gia kiểm soát mặn, ngọt ngay trong mùa khô 2019-2020, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cùng với các địa phương đẩy nhanh tiến độ thi công các dự án đầu tư xây dựng do Bộ quản lý vượt kế hoạch từ 6-13 tháng, đã đưa 5 dự án vào tạm thời vận hành phòng, chống xâm nhập mặn từ tháng 12/2019, tháng 1/2020, như: Cống Âu Ninh Quới (HTTL Quản Lộ - Phụng Hiệp); Trạm bơm Xuân Hòa (tỉnh Tiền Giang); các cống Tân Dinh, Bông Bót, Vũng Liêm (Hệ thống thủy lợi Nam Mang Thít), 18 cống kiểm soát mặn thuộc Dự án Bắc Bến Tre giai đoạn 1; Nạo vét kênh Mây Phốp – Ngã Hậu...

Các công trình này đã chủ động trực tiếp kiểm soát xâm nhập mặn khoảng 83.000ha và hỗ trợ kiểm soát ảnh hưởng xâm nhập mặn đến 300.000ha.

Trong thời gian tới, một số dự án đang được thực hiện sẽ tiếp tục bảo đảm chủ động kiểm soát xâm nhập mặn tốt hơn, như: Hệ thống thủy lợi Bắc Bến Tre, Cái Lớn - Cái Bé, Tứ giác Long Xuyên...Về sản xuất lúa, tổ chức xuống giống vụ đông – xuân 2019-2020 sớm hơn so với thời vụ các năm trước từ 10 đến 20 ngày; thời gian xuống giống từ đầu tháng 10 và cơ bản kết thúc xuống giống trong tháng 12/2019 để bảo đảm né thời điểm xâm nhập mặn lên cao;

Đến nay, đã xuống giống lúa đông xuân đạt 1.510.000 ha. Đến nay, tổng cộng thiệt hại lúa vụ mùa 2019 và đông xuân 2019-2020 khoảng gần 29.700ha (mùa 16.000ha, đông xuân 13.700ha), chỉ bằng 7,3% so tổng cộng thiệt hại năm 2015-2016 (tổng diện tích lúa thiệt hại năm 2015-2016 là 405.000ha).

Thời gian tới, các diện tích đã thu hoạch lúa đông xuân chưa được xuống giống vụ hè thu ngay, chỉ xuống giống khi xâm nhập mặn giảm, nguồn nước bảo đảm cung cấp.Báo cáo của Bộ NN-PTNT còn đề cập nhiều giải pháp cụ thể trước mắt và lâu dài trong phòng chống hạn hán và xâm nhập mặn cho vùng ĐBSCL.

Bảo vệ các diện tích cây ăn quả

Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã ban hành tài liệu “Hướng dẫn kỹ thuật canh tác cây ăn trái trong điều kiện hạn, mặn vùng đồng bằng sông Cửu Long”; các địa phương tổ chức củng cố hệ thống đê bao và đê quanh vườn để ngăn ngừa nước mặn xâm nhập; không tiến hành rải vụ, trồng mới trong thời gian hạn hán, xâm nhập mặn nếu nguồn nước ngọt không đảm bảo cung cấp đầy đủ cho cây.

Đến nay, cây ăn quả chưa bị thiệt hại do ảnh hưởng của xâm nhập mặn.