Hướng mới trong sản xuất tôm giống

Thay đổi phương pháp truyền thống

Sản xuất tôm giống hiện nay hầu hết đều sử dụng phương pháp truyền thống là cắt cuống mắt tôm mẹ nhằm kích thích quá trình lột xác, tăng khả năng chín muồi sinh dục và đẩy nhanh quá trình đẻ trứng của tôm. Sở dĩ sử dụng phương pháp này bởi ở cuống mắt của tôm (cả tôm đực và cái) có chứa phức hệ cơ quan X (tuyến nút), cơ quan X trực tiếp điều khiển tổng hợp hormon ức chế sự phát triển tuyến sinh dục (GIH) và hormon ức chế lột xác (MIH). Vì vậy, khi cắt cuống mắt sẽ loại bỏ bớt phức hệ cơ quan X, từ đó làm giảm tác nhân ức chế sự phát triển của tuyến sinh dục (GIH). Bên cạnh mặt lợi, tôm khi bị cắt mắt có một số hạn chế: Chúng chỉ đẻ 3 - 5 lần, sau đó đời sống sinh sản chấm dứt; chất lượng lần sinh sản sau giảm dần.

Phương pháp cắt mắt truyền thống ảnh hưởng rất lớn đến sự sinh sản của tôm - Ảnh: Nam Anh

Do đặc điểm tôm sú có Thelycum kín nên khi cắt cuống mắt tôm cái sẽ lột xác, cơ quan sinh sản mềm ra, từ đó tôm đực dễ dàng gắn túi tính khi giao vĩ. Còn đối với tôm thẻ chân trắng (TTCT) do có Thelycum hở nên việc sinh sản được tiến hành thuận lợi ngay cả khi không tiến hành lột xác. Dựa vào đặc điểm đó nên việc sản xuất giống TTCT bằng cách nuôi tự nhiên đã thành công và đạt hiệu quả tốt. Phương pháp này là một chuỗi đồng bộ từ việc lựa chọn tôm bố mẹ có nguồn gốc, sạch bệnh và đầu tư áp dụng các biện pháp kỹ thuật tổng hợp để tạo ra giống TTCT hạn chế lây nhiễm các bệnh đốm trắng, Taura, đầu vàng, hoại tử cơ, hoại tử gan tụy. Do đó, sức đề kháng, tỷ lệ sống, tốc độ tăng trưởng của tôm cũng cao hơn phương pháp cắt mắt.

Áp dụng trong sản xuất tôm giống

Quá trình sản xuất giống TTCT bằng phương pháp tự nhiên, không cắt mắt này bao gồm việc chọn tôm bố mẹ có nguồn gốc Hawaii trọng lượng trên 45g/con đực và 50g/con cái. Việc thuần hóa, nuôi vỗ tôm bố mẹ là giai đoạn rất quan trọng, đòi hỏi phải bổ sung đầy đủ dinh dưỡng và khống chế các chỉ tiêu môi trường ở điều kiện thích hợp để giúp tôm thành thục một cách tự nhiên. Quản lý các chỉ tiêu môi trường (nhiệt độ, độ mặn) và sử dụng dinh dưỡng hợp lý được coi là yếu tố then chốt của quá trình, nhằm đạt chất lượng giống đồng đều, ổn định và có nhiều điểm nổi trội hơn so với phương pháp truyền thống.

Thực tế cho thấy, khi tôm ở ngoài tự nhiên không bị cắt cuống mắt và có thể đẻ nhiều lần hơn trong một khoảng thời gian dài, cho ra nhiều tôm con hơn. Vì vậy người ta đã nghiên cứu làm sao để có thể kích thích tôm đẻ mà không cần cắt mắt.  Trên thế giới, việc ứng dụng tiêm serotonin cho tôm cái đã được thực hiện và tỷ lệ tôm đẻ lần đầu là 35,4%, gấp sáu lần đối chứng. Tỷ lệ tôm đẻ tiếp trong lần hai là 6,7%. Tính chung, số tôm đẻ do được kích thích bằng serotonin gấp bảy lần so với đối chứng. Tỷ lệ tôm đẻ nhờ tiêm serotonin thấp hơn tôm được cắt cuống mắt. Nhưng sau những lần đẻ dồn dập số tôm cắt cuống mắt không thể tiếp tục được dùng để sản xuất tôm giống. Trong khi đó tôm đã đẻ nhờ serotonin vẫn tiếp tục sinh sản vì không bị tổn thương, nhờ thế mà có thể kéo dài được tuổi thọ sinh sản của tôm.

Sau thời gian nuôi tích cực 1 – 2 tháng, những con tôm cái thành thục sẽ được thả vào bể tôm đực để chúng tự giao vĩ, sau đó chuyển tôm cái vào bể tôm đẻ. Lúc này cần đảm bảo cho bể tôm đẻ có điều kiện nhiệt độ thích hợp, yên tĩnh, không ánh sáng. Sau 36 – 40 giờ thu gom Nauplius và chuyển sang trại ương để tiếp tục ương lên Postlarvae.

Phương pháp này khá nhiều ưu điểm: Do không cắt cuống mắt nên không gây tổn thương tôm mẹ, không mất thời gian chăm sóc tôm mẹ phục hồi như khi bị cắt mắt. Số lượng Nauplius thu được lớn hơn 200 Nauplius/con cái, thời gian chuyển giai đoạn từ Nauplius đến Postlarvae 12 là 18 - 19 ngày, ngắn hơn 1 – 2 ngày so với phương pháp cắt cuống mắt và chiều dài của Pl 8 (Postlarvae 8) tương đương Pl 10 của phương pháp cắt mắt. Tôm giống có chất lượng đồng đều, không dị dạng, khỏe mạnh. Trước sự trôi nổi của tôm giống và dịch bệnh hoành hành, phương pháp này được coi là tín hiệu tốt giúp ngành tôm Việt Nam phát triển bền vững và đảm bảo nhu cầu xuất khẩu trong năm tới.