Quản lý nhà nước về HTX: Phải tôn trọng tính tự chủ

Còn hơn 20 ngày là đến thời điểm Bộ KH&ĐT hoàn tất văn bản và trình lên Chính phủ Nghị định thi hành Luật HTX 2012 (dự kiến trước ngày 31/5/2013), đến nay, vấn đề thời sự có nhiều ý kiến khác nhau nhất là nên hay không nên thành lập mới Tổng cục HTX? Theo một số chuyên gia về HTX, đại bộ phận HTX giai đoạn này rất cần Nhà nước giúp đỡ, nhưng không đồng nghĩa Nhà nước can thiệp quá sâu vào công việc nội bộ của HTX.

Dự thảo "Đề án thành lập tổ chức quản lý Nhà nước về HTX, liên hiệp HTX" của Bộ KH&ĐT xác định một trong những nguyên nhân cơ bản HTX yếu kém là do quản lý nhà nước buông lỏng kéo dài. Dự thảo Đề án này cho rằng những yêu cầu về nâng cao vai trò quản lý Nhà nước đã được đề ra tại Nghị quyết Trung ương 5 (khóa IX) ngày 18/3/2002 về KTTT đã không được thực hiện như Nghị quyết yêu cầu "có bộ máy chuyên trách thích hợp (các bộ có vụ, sở có phòng quản lý KTTT) để theo dõi, hướng dẫn thực hiện các chính sách, nghiệp vụ đối với khu vực kinh tế này; tổng kết kinh nghiệm thực tiễn, tuyên truyền, nhân rộng mô hình làm ăn có hiệu quả; xây dựng kế hoạch và tổ chức đào tạo cán bộ cho KTTT"… (trang 8, 9 Đề án).

 Trong những ngày qua, quan điểm Liên minh HTX các địa phương hoặc nhất trí phương án lập Tổng cục HTX, hoặc cho rằng nếu vận hành hệ thống Tổng cục HTX như thể trở lại cung cách quản lý thời bao cấp, hoặc kiến nghị không thành lập riêng Tổng cục HTX vì chức năng nhiệm vụ "lấn lướt" bao trùm hầu hết các việc của tổ chức Liên minh HTX các cấp…(?) Thực tế tổng hợp gần 10 năm thực hiện Nghị quyết Trung ương 5 (khóa IX) về KTTT cho thấy, rào cản phát triển HTX lớn nhất là việc tổ chức thực hiện Luật HTX chưa nghiêm túc, có nơi quản lý nhà nước lại buông lỏng, có nơi lại can thiệp quá sâu vào HTX, nhất là nhận thức xã hội bi quan, không đúng về HTX.
 
Bởi thế, theo một số chuyên gia về HTX, vấn đề hiện nay đúng là phải tăng cường hơn công tác quản lý nhà nước về HTX, nhưng lại không nằm ở chỗ thành lập mới Tổng cục HTX, mà lời giải bài toán này chính là việc thể chế Nghị định thi hành Luật HTX 2012 cần lưu ý tham khảo hài hòa với Nghị định 45/CP-NĐ ngày 21/4/2010 của Chính phủ, tổ chức hội đặc thù được "Tham gia thực hiện một số nhiệm vụ quản lý Nhà nước, dịch vụ công thuộc lĩnh vực của hội theo quy định của pháp luật". Từ đó, giao cho hệ thống Liên minh HTX một số nhiệm vụ quản lý nhà nước và dịch vụ công, đúng với các quy định tại Chương VII về tổ chức đại diện HTX của Luật HTX 2012.
 
Qua phân tích cụ thể, các luật HTX đến nay đều ra đời trong bối cảnh đất nước chuyển sang cơ chế thị trường, khác hẳn thời bao cấp. Đáng ra luật HTX cần tuyên truyền sâu rộng đến người dân để đi vào cuộc sống, thì việc này chỉ làm bó hẹp trong một số cán bộ Đảng, chính quyền và cán bộ HTX. Thế nên, xã viên HTX và các tầng lớp dân chúng chưa thực sự hiểu về mô hình HTX kiểu mới, bị nhầm lẫn với HTX kiểu cũ.
 
 Ví dụ ở đâu cũng có và ai cũng thấy rõ, việc chuyển đổi HTX cũ phổ biến mang tính hình thức, nhức nhối nhất là việc cho phép chuyển đổi cả các HTX yếu kém, chưa xử lý dứt điểm tồn đọng cũ. Chính sự tồn tại các HTX yếu kém này đã gây ra mặc cảm xã hội, hiểu sai lệch về HTX. Một hạn chế lớn đến nay chưa ai xác định được "liều lượng" tác động trong quản lý nhà nước với HTX. Có thời kỳ quá thắt chặt quản lý nhà nước làm cho HTX bị "hành chính hoá". Khi nhận ra, Nhà nước không nên can thiệp quá sâu vào HTX, thì sự quản lý nhà nước lại giảm sút đến mức… buông lỏng.
 
Hệ lụy vừa làm cho HTX không có nơi giúp đỡ khi cần, vừa làm cho cơ quan quản lý nhà nước không nắm rõ tình hình HTX và rất khó đưa ra các chính sách phù hợp.
 
Về vấn đề nhận thức, không chỉ người dân, các tầng lớp xã hội, mà nhiều cán bộ nhà nước vẫn chưa hiểu đúng về bản chất và nguyên tắc tổ chức, hoạt động của mô hình HTX kiểu mới, dẫn đến vừa coi thường vừa can thiệp không đúng vào quyền tự chủ, tự quyết của từng HTX.
 
Nói về quản lý nhà nước với HTX tới đây, quan điểm một số chuyên gia HTX nhấn mạnh: Phải tôn trọng tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm của HTX. Nhà nước hỗ trợ và thúc đẩy HTX phát triển, nhưng cần xóa bỏ sự can thiệp của Nhà nước vào các hoạt động nội bộ của các HTX, ví như nhân sự, lương và giá dịch vụ do các HTX tạo ra... Thực tiễn HTX ở những nơi được chính quyền địa phương quan tâm đúng hướng, thì HTX phát triển và mang nhiều lợi ích thiết thực cho cộng đồng.
Thời báo kinh doanh