Nói vậy không có nghĩa việc tham gia các FTA chỉ có thuận lợi. Bởi bạn giảm thuế, mở cửa thị trường thì ta cũng phải giảm thuế, mở cửa thị trường. Do đó, bên nào tận dụng được cơ hội bên đó sẽ giành chiến thắng, thậm chí thắng luôn trên “sân khách”.
Trên cơ sở nhìn thẳng vào thực tế thấy năng lực cạnh tranh quốc gia, doanh nghiệp và sản phẩm của ta so với nhiều đối tác còn có khoảng cách không nhỏ, thậm chí có thể nói, năng lực cạnh tranh thể chế cũng còn thấp. Đặc biệt là cạnh tranh của doanh nghiệp, nhất là các doanh nghiệp trong nước. Nguyên nhân có nhiều nhưng chủ yếu do doanh nghiệp của ta chủ yếu là doanh nghiệp nhỏ và vừa, thậm chí siêu nhỏ nên vừa thiếu vốn, công nghệ lạc hậu, quản trị chưa tốt. Thêm nữa là, điều kiện kinh doanh của ta vừa rườm rà, vừa làm tăng chi phí cho doanh nghiệp…
Về điều này, tại phiên họp Chính phủ trực tuyến với các bộ, ngành và địa phương tháng 6 (ngày 4/7 vừa qua), Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc đã phê bình việc cắt giảm điều kiện kinh doanh theo Nghị quyết của Chính phủ chưa có bước tiến thực chất, nhiều điều kiện kiểm tra chuyên ngành còn bất cập, gây ảnh hưởng tới doanh nghiệp. “Tình trạng nói hay, làm dở, làm chậm, trách nhiệm thấp, kể cả chuyển lòng vòng, rồi cấp dưới kêu ca, người dân chờ đợi vẫn còn”, Thủ tướng nhấn mạnh.
Nhiều chủ doanh nghiệp cho rằng, các bộ ngành đã có chuyển biến trong cắt giảm điều kiện kinh doanh nhưng chưa đủ, chưa thực chất, chưa cùng nhịp đập với doanh nghiệp. Lo ngại nhất của chúng tôi vẫn là giấy phép con và điều kiện kinh doanh.
Để có thể tận dụng cơ hội từ các con đường lớn, đường cao tốc mà các FTA thế hệ mới mang lại, Chính phủ cần xây dựng thể chế phù hợp, quyết liệt cắt giảm điều kiện kinh doanh, các loại giấy phép con cháu chắt, xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức có trách nhiệm, cùng nhịp đập với doanh nghiệp để doanh nghiệp nội lớn lên. Có vậy cỗ xe kinh tế Việt Nam nói chung, các doanh nghiệp Việt Nam nói riêng mới đáp ứng đủ tiêu chí kỹ thuật để chạy tốc độ cao. Chỉ khi cộng đồng doanh nghiệp trong nước đủ mạnh chúng ta mới có thể cạnh tranh sòng phẳng và khi đó cụm từ “cùng thắng” mới có ý nghĩa.
Về phía cộng đồng doanh nghiệp Việt, để hàng Việt đến được tay người tiêu dùng các thị trường đã ký FTA với chúng ta, các doanh nghiệp cần có tư duy toàn diện hơn, nhất là trong bối cảnh thế giới đang thay đổi nhanh chóng, chủ nghĩa bảo hộ đang trỗi dậy, chiến tranh thương mại lan rộng. Theo đó, doanh nghiệp cần sớm tái cấu trúc quy trình sản xuất và công nghệ để đáp ứng yêu cầu về nguồn gốc xuất xứ, nâng cao chất lượng, nâng cao năng suất để có giá thành phù hợp. Đồng thời sớm xây dựng hệ thống phòng ngừa rủi ro, nhất là xóa bỏ gian lận xuất xứ.
Không chỉ vậy, cộng đồng doanh nghiệp Việt cần đặc biệt quan tâm đến thị trường nội địa với gần 100 triệu người. Nếu mất mặt trận này thì dù có thắng ở đâu đó cũng chẳng có ý nghĩa gì.
Mục tiêu 1 triệu doanh nghiệp vào năm 2020 và nâng cao khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp Việt thành công hay không phụ thuộc vào sự cắt giảm điều kiện kinh doanh, giấy phép con cháu chắt và cải cách thủ tục hành chính của các bộ ngành.