Thí điểm Quỹ xây dựng Nông thôn mới Trao quyền tự chủ cho cộng đồng

Đó cũng là nội dung chính của Hội thảo “Thí điểm Quỹ xây dựng NTM thuộc Chương trình MTQG xây dựng NTM giai đoạn 2016 -2020” do Văn phòng điều phối NTM Trung ương phối hợp với một số tổ chức Quốc tế tổ chức trong 2 ngày 13 và 14-4, tại tỉnh Quảng Bình.

Toàn cảnh hội thảo “Thí điểm Quỹ xây dựng NTM” tại Quảng Bình.

Cần thiết kích hoạt quỹ

Theo đề xuất của Văn phòng Điều phối NTM Trung ương về thí điểm thành lập và hoạt động của Quỹ xây dựng NTM được trình bày tại hội thảo, cộng đồng dân cư nông thôn được xem là bộ phận giữ vai trò chủ đạo trong Chương trình xây dựng NTM, nhưng trên thực tế, vai trò này vẫn  chưa phát huy. Bởi lẽ, trong Chương trình xây dựng NTM vừa qua, cộng đồng dân cư nông thôn chỉ là người thụ hưởng và thụ động trong việc triển khai chương trình. Ví dụ, khi triển khai làm một con đường giao thông nông thôn trong chương trình NTM bằng nguồn vốn “nhà nước và nhân dân” cùng làm, mặc dù có vốn đóng góp của người dân nhưng thường thì chính quyền địa phương sẽ tự quyết định, sau đó mới kêu gọi sự đóng góp của người dân. Cũng công trình đó, sau khi hoàn thành, chính quyền địa phương sẽ bàn giao hẳn cho cộng đồng nông thôn là người thụ hưởng tự quản lý, tuy nhiên chắc chắn khi công trình vừa mới hư hỏng sẽ không được duy tu, bảo dưỡng và vì thế, sẽ nhanh chóng xuống cấp do cộng đồng dân cư không có tiền. Mặt khác, hiện nay mặc dù có rất nhiều nguồn vốn ưu đãi cho người dân, nhưng nhìn chung họ vẫn rất cần vốn để sản xuất. Cần lưu ý, trong 19 tiêu chí của xây dựng NTM, tiêu chí thu nhập và hộ nghèo được coi là quan trọng bậc nhất. Nhưng do người dân thiếu vốn để sản xuất nên việc nâng cao thu nhập, xóa đói giảm nghèo đang gặp rất nhiều khó khăn…

Từ những thực tế nêu trên, việc thành lập Quỹ hỗ trợ xây dựng NTM (cấp xã) là rất cần thiết. Mục tiêu hoạt động của quỹ nhằm nâng cao vai trò tự chủ của chính quyền cơ sở, cộng đồng dân cư trong xây dựng NTM thông qua việc trao quyền tự chủ cho cộng đồng. Theo đề xuất mô hình thử nghiệm quỹ xây dựng NTM của Văn phòng điều phối NTM Trung ương, Quỹ xây dựng NTM phải có một bộ máy tổ chức để quản lý, điều hành; có tài khoản riêng, hệ thống tài chính minh bạch theo quy định và có quy chế hoạt động; đặc biệt quỹ phải thường xuyên có vốn. Về nguồn vốn hoạt động, ngân sách nhà nước sẽ cấp 800 triệu đồng/3 năm và phát triển quỹ từ sự đóng góp của cộng đồng, từ tài trợ, đóng góp của các tổ chức cá nhân, từ nguồn thu của địa phương, từ các chương trình, dự án lồng ghép…

Nguồn vốn “kích cầu”

Theo các tham luận tại hội thảo, Quỹ xây dựng NTM sẽ là nguồn vốn “kích cầu” cho Chương trình mục tiêu Quốc gia xây dựng NTM. Trên thực tế, những năm qua, tại nhiều địa phương đã  thành lập các quỹ phát triển cộng đồng với nguồn vốn ban đầu do các tổ chức dự án tài trợ, dù là nguồn vốn nhỏ nhưng đã mang lại những hiệu quả tích cực cho chương trình xây dựng NTM ở địa phương.

Ông Nguyễn Anh Quân - Chánh Văn phòng Điều phối NTM tỉnh Hòa Bình cho biết, để thực hiện các công trình nhỏ, siêu nhỏ tại cơ sở mà các nguồn vốn từ tỉnh, huyện không đầu tư về tới được, từ năm 2011, UBND tỉnh Hòa Bình đã kêu gọi hỗ trợ từ các chương trình, dự án hàng năm cấp một khoản ngân sách gọi là quỹ ngân sách phát triển xã cho 87 xã (mỗi xã khoảng 200 triệu đồng) trên địa bàn tỉnh. Theo ông Quân, nguồn vốn quỹ ngân sách phát triển xã tuy nhỏ nhưng tác động của nó đã vượt ra khỏi quy mô vốn. Trong giai đoạn từ 2011 đến 2015, tại 87 xã thuộc 11 huyện, thành phố của tỉnh Hòa Bình, đã có 1.380 hạng mục công trình sử dụng nguồn vốn quỹ ngân sách phát triển xã với tổng giá trị quyết toán 50,7 tỷ đồng, trong đó người dân đóng góp 18,2 tỷ đồng. Các công trình được thực hiện từ quỹ phát triển xã thường tiết kiệm được 30% chi phí so với công trình bình thường, đồng thời dễ dàng huy động nội lực từ người dân (góp công lao động, hiến đất, tiền mặt..) vì họ được tham gia với vai trò chủ thể…

Tại Quảng Bình, một số xã như Bắc Trạch, Cử Nẫm (Bố Trạch) được sự hỗ trợ ban đầu của dự án Phát triển nông thôn bền vững vì người nghèo (SRDP) cũng đã thành lập Quỹ Sáng kiến quản lý cộng đồng trong xây dựng NTM và kết quả rất tốt. Đơn cử tại xã Bắc Trạch, trong 3 năm qua, mỗi năm dự án chỉ hỗ trợ hơn 100 triệu đồng nhưng nhờ số tiền “kích cầu” đó mà người dân trong xã đã đóng góp thêm số tiền tương đương để làm những công trình giao thông, thủy lợi nội đồng…những nơi mà nguồn vốn từ tỉnh, huyện không thể vươn tới…

Mô hình Quỹ xây dựng NTM sẽ được triển khai thí điểm từ tháng 7.2016; quy mô thí điểm là 16 tỉnh thuộc 8 vùng kinh tế với 10 mô hình (10xã)/tỉnh. Kinh phí triển khai thí điểm, Ngân sách nhà nước sẽ cấp 800 triệu đồng/mô hình/3 năm. (Nguồn Văn phòng Điều phối NTM Trung ương).
 

Theo: Tạp chí Nông thôn Việt