Thăm vùng đất nghèo có 55 giáo sư, tiến sĩ

Xã Kim Lộc, huyện Can Lộc, Hà Tĩnh là một vùng quê nghèo, phần lớn người dân đều vất vả với nghề nông. Nghèo, nhưng Kim Lộc nức tiếng là vùng đất có truyền thống hiếu học.
Hiện xã này có đến 55 GS, TS đang sinh sống và công tác trên khắp mọi miền đất nước.

Hiền nhân từ đất cằn

Xã Kim Lộc nằm ở phía Tây sông Nghèn, vào thời Khải Định được gọi là làng cổ Nguyệt Ao thuộc huyện La Sơn. Bỏ xa sự bụi bặm, ồn ào, đông đúc của phố phường, làng cổ Nguyệt Ao nằm yên bình, khép mình với những nét trầm tư cổ kính. Cũng tại đây, ngôi nhà tưởng niệm vị danh nhân văn hóa La Sơn Phu Tử Nguyễn Thiếp được nằm uy nghiêm bên những tán xà cừ hàng trăm năm tuổi.

“Truyền thống hiếu học của xã đã có từ nhiều thế kỷ trước, nhiều bậc hiền nhân đã được trưởng thành từ vùng quê nghèo này”, ông Đỗ Viết Thống - Chủ tịch xã Kim Lộc bắt đầu câu chuyện.
Nhà tuởng niệm Danh nhân văn hoá Nguyễn Thiếp, nơi con em trong xã Kim Lộc lấy làm tự hào để tu rèn đạo đức, phấn đấu học tập.

Vị Tiến sĩ đầu tiên của làng là cụ Nguyễn Hành, một danh sĩ thời Lê - Trịnh. Ông là tiến sĩ khoa Hội và Đình năm Quý Sửu (năm 1773) niên hiệu Long Đức Lê Thần Tông, năm thứ 2. Ông cũng từng làm thầy giáo và có nhiều môn sinh hiển đạt  như: Phan Khiêm Thụ (đỗ Tiến sĩ khoa Đinh sửu, năm 1757); Nguyễn Khản (Thượng Thư bộ Lại, con đầu của Quận công Nguyễn Nghiễm, anh cả của Nguyễn Du, đỗ Tiến sĩ khoa Canh Thìn, năm 1760); Ngô Phúc Lâm (đỗ tiến sĩ khoa Bính Tuất, năm 1766); La Sơn Phu Tử Nguyễn Thiếp (thi Hương đỗ giải Nguyên tức thủ khoa trường Nghệ An năm Quí Hợi, niên hiệu Lê Cảnh Hưng năm thứ 4 là năm 1743). Đại thi hào Nguyễn Du cũng từng có thời gian là học trò của cụ Nguyễn Hành khi còn bé.

Ngoài cụ Nguyến Hành phải kể đến Tiến sĩ Trần Tịnh, La Sơn Phu Tử Nguyễn Thiếp… đều là những người con ưu tú của mảnh đất địa linh nhân kiệt này.

Ông Nguyễn Văn Giai (83 tuổi), hậu duệ đời thứ 17 của dòng họ Nguyễn Bật cho chúng tôi xem những bút tích của vua Quang Trung gửi cho Nguyễn Thiếp. Những bút tích này được ông cất công ra tận thư viện Quốc gia và sao chép lại. “Những bút tích này, không chỉ là niềm tự hào cho dòng họ mà còn là để nhắc nhở con cháu thế hệ sau phải phát huy truyền thống của cha ông”, ông tâm niệm.
 
Một số bút tích của vua Quang Trung tại nhà tuởng niệm cụ Nguyễn Thiếp.

"Đọ" nhau tấm bằng

Ngày nay, thế hệ kế cận của xã Kim Lộc ngày càng làm rạng danh thêm truyền thống hiếu học cho làng cổ Nguyệt Ao khi xưa. “Theo thống kê của chúng tôi, hiện xã Kim Lộc hiện có 55 GS, TS đang sinh sống và công tác trên khắp mọi miền đất nước. Chúng tôi vô cùng tự hào với những đóng góp của các giáo sư, tiến sỹ là con em quê hương đối với đất nước nói chung và Kim Lộc nói riêng. Đặc biệt, nhờ tấm gương của đội ngũ GSTS là con em quê hương này mà lớp lớp học sinh của chúng tôi hiện đang hăng say học tập” - ông Đỗ Viết Thống - Chủ tịch xã Kim Lộc tự hào nói thêm.

Còn ông Trần Khương - Chủ tịch Hội Khuyến học xã Kim Lộc thì cho biết: “Các dòng họ ở xã chúng tôi vẫn thường lấy thành tích học tập của con cháu mà đọ với nhau”. Theo ông Khương, toàn xã có hơn 40 dòng họ của xã thì đều là những dòng họ khuyến học. Những dòng họ có nhiều TS như dòng họ Nguyễn Bá, có tới 9 GS, TS. Nhiều vị làm công việc đầu ngành, như GS TS Nguyễn Thụ, nguyên Bộ trưởng Bộ Y tế, nguyên Hiệu trưởng trường ĐH Y Hà Nội; GS TS Nguyễn Lâm Phương (con GS, TS Nguyễn Thụ) Phó TGĐ tập đoàn PFT Việt Nam. Một dòng họ nổi tiếng khác của xã Kim Lộc là dòng họ Nguyễn Viết cũng có nhiều nhiều ngưòi con đỗ đạt cao và giữ nhiều chức vụ quan trọng. Như: ông Nguyễn Văn Nga - GS TS Môi trường; ông Nguyễn Thái Hòa - GS TS nghiên cứu văn học, lịch sử…

Ðặc biệt, gia đình Nhà giáo Nhân dân, Giáo sư, Tiến sĩ Trần Văn Huỳnh TS có đến 3 thế hệ đều là Tiến sĩ như: Trần Hồng Sơn, TS Trần Hồng Hà, TS Trần Hồng Hải, TS Trần Hồng Thái, TS Trần Hồng Lam và cháu Trần Thị Hà Mi.
Những bút tích của tiền nhân, được ông Nguyễn Bật gìn giữ cẩn thận cho con cháu trong dòng họ.

Phát huy truyền thống hiếu học, năm học 2010 - 2011, Kim Lộc có 36 em đậu ĐH và CĐ (trong 58 em tốt nghiệp THPT); 48 em đậu học sinh giỏi cấp tỉnh và huyện trong đó em Nguyễn Đức Nhật (học sinh lớp 5) đạt giải nhất tỉnh môn tiếng Anh qua mạng. Nhiều gia đình trong xã là tấm gương vượt nghèo học giỏi như gia đình em Trần Hồng Sơn và Trần Thị Thanh Dung (học sinh Trường THPT Trần Phú). Bố mất sớm, một mình mẹ đi làm thuê nuôi các em ăn học. Suốt nhiều năm, Sơn và Dung đều là học sinh giỏi. Năm học vừa qua, Sơn một mình giật 3 giải tỉnh về môn toán; toán Casio và toán trên mạng.

“Thấy các con chăm học lại học giỏi, dù có vất vả thêm mười lần nữa tui cũng gánh được” - chị Trần Thị Kim (mẹ của Dung và Sơn) chia sẻ.  Hàng xóm chị Kim, hai vợ chồng anh Thái Hòa cũng đi làm thuê nuôi 4 em học ĐH…
 
Mặc dù nhà nghèo nhưng 2 em Sơn Và Dung đều là những học sinh giỏi trong nhiều năm liền.

Để khuyến khích tinh thần hiếu học cho thế hệ trẻ, xã và các dòng họ luôn tổ chức các hoạt động khuyến học, khen thưởng cho những cá nhân có thành tích học tập tốt, tạo nguồn học bổng cho đối với những em học giỏi nhưng gia đình có hoàn khó khăn.

“Từ bao đời này, con trâu đồng ruộng là nghề chính của người dân nơi đây. Mức sống chỉ đủ ăn đủ mặc, nhưng việc học hành của con cháu luôn được quan tâm đến nơi đến chốn. Chuyện học hành, thi cử đã trở thành "miếng giữa làng" tại vùng quê nghèo này”, ông Trần Khương - Chủ tịch Hội Khuyến học xã Kim Lộc tự hào nói.

Theo hatinhonline.com