Nghiên cứu phân tích và cải thiện chính sách thu hút đầu tư vào nông nghiệp tại Việt Nam

Nông nghiệp đóng một vai trò quan trọng trong sự phát triển kinh tế Việt Nam. Tuy vậy, lĩnh vực nông nghiệp vẫn chưa thu hút được nhiều doanh nghiệp tư nhân tham gia nên ảnh hưởng tiêu cực tới các yếu tố tăng trưởng năng suất. Chính phủ Việt Nam đã đưa ra một loạt các chính sách mới nhằm thúc đẩy đầu tư tư nhân và hoạt động kinh doanh trong nông nghiệp. Chính sách gần đây nhất là Nghị định số 57/2018/NĐ-CP ngày 17/4/2018 ra đời để hỗ trợ sự phát triển của các chủ doanh nghiệp mới nổi, nhằm khai thác tính sáng tạo và khả năng cạnh tranh của các doanh nghiệp tư nhân.

Vì vậy, Dự án ACIAR nghiên cứu đánh giá chính sách thu hút đầu tư vào nông nghiệp của Việt Nam nhằm mục tiêu đánh giá hiệu quả hoạt động, sự phù hợp của Nghị định số 57/2018/NĐ-CP và xác định những vấn đề còn tồn tại chưa được giải quyết chính sách và mong muốn của doanh nghiệp. Từ đó đề xuất các cải tiến chính sách, định hướng chính sách trong tương lai có thể khuyến khích phân tích chính sách nông nghiệp dựa trên việc sử dụng phương pháp phân tích sử dụng minh chứng ở Việt Nam.

Trình bày tại Hội thảo, Giáo sư Tiho Ancev, Đại học tổng hợp Sydney cho biết rất nhiều phương pháp đã được áp dụng trong quá trình nghiên cứu như trao đổi với các nhà hoạch định chính sách các bộ, ngành trung ương, các địa phương, các viện nghiên cứu, rà soát các nghiên cứu về chính sách liên quan đến thu hút hoạt động đầu tư trong nông nghiệp tại các nước đang phát triển, tập trung trao đổi với các nhóm được hưởng lợi trực tiếp thông qua phỏng vấn với đại diện của Sở Kế hoạch và Đầu tư các tỉnh. Đồng thời, thảo luận và phỏng vấn với các doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp nông thôn.

Mặc dù Nghị định đưa ra một số hỗ trợ cho việc giảm thuế đối với đất, nhưng về cơ bản, Nghị định không giải quyết được vấn đề manh mún đất và sự phức tạp hiện có xung quanh quyền sử dụng đất. Ngoài ra, Nghị định cung cấp hỗ trợ về việc giảm lãi suất được trả cho các khoản vay cho đầu tư nông nghiệp, nhưng không giải quyết vấn đề tiếp cận tín dụng.

Nghị định cung cấp hỗ trợ cho giáo dục và đào tạo kỹ thuật, nhưng không nêu rõ hỗ trợ đào tạo về kinh doanh nông nghiệp và khởi nghiệp, vốn là những kỹ năng quan trọng đang thiếu ở khu vực nông thôn của Việt Nam. Các khoản thanh toán theo Nghị định là “hỗ trợ sau đầu tư” đòi hỏi đầu tư trực tiếp từ các doanh nghiệp tư nhân được hoàn trả sau này. Điều này tạo ra gánh nặng lớn, đặc biệt là đối với các doanh nghiệp nhỏ và sắp thành lập, những đối tượng có thể không có phương tiện để cung cấp đầu tư trực tiếp và do đó có thể từ bỏ các cơ hội đầu tư. Nghị định số 57/2018/NĐ-CP chưa có các cơ chế để hỗ trợ cho các doanh nghiệp trong chuỗi giá trị để đảm bảo tính hiệu quả của chuỗi.

Từ đó, đưa ra những đề xuất đóng góp cải thiện Nghị định số 57/2018/NĐ-CP như việc thanh toán nên được điều chỉnh để theo các giai đoạn khác nhau trong quá trình phát triển dự án thay vì các khoản thanh toán một lần khi kết thúc hoàn thành. Thông qua việc các doanh nghiệp nộp đề xuất tài chính chi tiết khi nộp đơn xin hỗ trợ, với các mục tiêu, mốc thời gian và các mốc hoàn thiện được đặt ra rõ ràng. Các báo cáo phải được kiểm toán ngẫu nhiên để đảm bảo tính chính xác. Đồng thời, cải thiện về quá trình thực hiện, cung cấp hỗ trợ cho đào tạo khởi nghiệp trong nông nghiệp, xem xét cung cấp hỗ trợ nền tảng kỹ thuật số trực tuyến sẽ tạo điều kiện cho việc thuê đất.

Các khuyến nghị trong dài hạn được nghiên cứu đề xuất như: tạo môi trường kinh doanh thuận lợi hơn và cải cách các thủ tục hành chính; cải thiện chất lượng và an toàn thực phẩm theo chuỗi giá trị; tiếp tục nghiên cứu các giải pháp để giảm gánh nặng thuế cho doanh nghiệp; xác định lại các mục tiêu chính sách; tập trung đầu tư công vào cơ sở hạ tầng vật chất và xã hội; kết hợp phân tích rõ ràng và xem xét các điều khoản có thời hạn trong chính sách.

Các đại biểu tham dự Hội thảo đã tham gia ý kiến đóng góp về nguồn vốn tín dụng, tăng cường năng lực cho sản xuất vừa và nhỏ, nâng cao nội lực của doanh nghiệp và năng lực của người nông dân … Những đóng góp này sẽ là cơ sở tiếp tục sửa đổi, hoàn thiện Nghị định số 57/2018/NĐ-CP./.