Nhận diện rào cản để đẩy mạnh xuất khẩu nông sản

Các diễn giả tại một tọa đàm về đề tài này ngày 18-2 nhấn mạnh đến việc phải hiểu biết, nhận diện được những rào cản này để thúc đầy xuất khẩu.

Mở cửa thị trường khó, giữ thị trường khó hơn

Tại buổi Tọa đàm về Thúc đẩy thương mại nông sản Việt Nam do Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn (NNPTNT) và Bộ Công Thương tổ chức ngày 18-2 tại Hà Nội, bà Nguyễn Thị Hoàng Thúy, Thương vụ Việt Nam tại Úc, đánh giá Úc là thị trường “tiềm năng nhưng đầy thách thức” do Úc là một trong những thị trường có quy định ngặt nghèo nhất về vệ sinh an toàn thực phẩm và dùng các quy định này làm rào cản thương mại để bảo hộ nền nông nghiệp trong nước.

Mãi đến 17-4-2015, trái vải của Việt Nam là mặt hàng nông sản tươi đầu tiên được Úc cấp phép, và cũng sẽ là mặt hàng dẫn đường cho nhiều nông sản khác như xoài và thanh long sắp tới. Nhưng rào cản về chất lượng tại Úc là rất cao, theo bà Thúy.

Bà Thúy cho hay, trong số những lô hàng vải xuất đi Úc thì chỉ có 1 lô được vào thẳng, còn lại đều phải xử lý thêm hoặc bị trả về. Phía Úc họ yêu cầu vải phải cắt hết cuống nhưng có những lô hàng sang nước họ không đạt chuẩn phải bỏ ra cắt thủ công, đội chi phí và quả vải nhanh hỏng. “Chúng tôi kiến nghị phía Cục Bảo vệ thực vật phải kiểm tra thật kỹ các lô hàng trước khi xuất đi”, bà Thúy nói.

Bà Thúy lo ngại: “Nếu chúng ta không giải quyết được bài toán về chi phí và chất lượng thì tôi e rằng sẽ không giữ được thị trường này”

Theo Thương vụ Việt Nam tại Úc, giá vải cao và khó cạnh tranh với nhiều nông sản khác có mặt tại Úc. Bà Thúy dẫn chứng, nếu như ở Thái Lan chỉ mất 0,3 đô la Mỹ/kg cho chi phí chiếu xạ thì ở Việt Nam là 0,5 đến 0,8 đô la Mỹ/kg. Chi phí vận chuyển hàng không của Thái Lan chỉ là 1,6 đô la Mỹ/kg thì Việt Nam là 2,6 đô la Mỹ/kg. “Đây là mức giá mà chúng tôi đã vận động hãng hàng không giảm 20%”, bà Thuý nói.

Không chỉ lo ngại về giá cả và chất lượng, bà Thúy cho hay, Úc còn đang dựng lên nhiều rào cản thương mại “trá hình” và rất “tinh vi” đối với con tôm đông lạnh của Việt Nam với quy định ngặt nghèo tới mức mà phòng thí nghiệm hiện đại của doanh nghiệp hàng đầu trong ngành tôm là Minh Phú cũng không xét nghiệm ra. Do đó, nhiều doanh nghiệp đã phải chuyển hướng xuất khẩu tôm đã qua chế biến sang Úc.

“Tại sao tôm Việt Nam xuất được sang các thị trường khó tính khác như Mỹ, Nhật Bản, EU mà sang Úc lại bị trả về”, bà Thúy đặt câu hỏi và trả lời: “rõ ràng đây là rào cản trá hình và các cơ quan chức năng Việt Nam cần đàm phán lại với phía Úc để làm rõ vấn đề này.

Cũng tại buổi toạ đàm, ông Đào Trần Nhân, Tham tán Công sứ Thương mại tại Hoa Kỳ, cho hay Hoa Kỳ là một trong những thị trường nông sản trọng điểm của Việt Nam nhưng đây cũng là thị trường nổi tiếng với các vụ kiện chống bán phá giá, trợ cấp và xây dựng nhiều rào cản với mặt hàng nông sản của Việt Nam.

Bên cạnh đó, đối với nhiều mặt hàng, phía Hoa Kỳ muốn mỗi sản phẩm khi đặt trên bàn ăn đều có một mã vạch mà khách hàng có thể dùng thiết bị thông minh để tìm ra được tỉnh nào, huyện nào, thậm chí là nông trại số mấy đã nuôi con cá đó. “Đây là việc rất khó làm và tốn kém trong việc thực hiện”, ông Nhân nói.

Hợp tác tháo gỡ khó khăn thị trường

Tại buổi tọa đàm, Thứ trưởng Bộ NNPTNT Trần Thanh Nam cho hay, thời gian qua, Bộ Công Thương và các tham tán, tùy viên thương mại đã hỗ trợ ngành nông nghiệp giải quyết nhiều vướng mắc kỹ thuật trong xuất khẩu, cụ thể đưa xoài Việt Nam vào Nhật Bản, đưa vải tươi sang Úc và Hoa Kỳ, nối lại xuất khẩu các mặt hàng rau gia vị sang châu Âu sau một thời gian tạm ngừng, giải quyết các vấn đề vướng mắc trong xuất khẩu thịt lợn và thủy sản sang Liên bang Nga.

Hai bộ cũng đã phối hợp tích cực trong việc đàm phán với Trung Quốc về khử trùng gạo, tháo gỡ để xuất khẩu trở lại thanh long sang Đài Loan, và gần đây nhất là đã và đang làm việc với phía Mỹ về đạo luật nông trại liên quan tới cá da trơn.

Tuy vậy, Thứ trưởng Nam cũng cho rằng, Việt Nam chưa khai thác hết tiềm năng của ngành nông nghiệp cũng như chưa khai thác hết lợi thế của hội nhập. Vì vậy, kim ngạch xuất khẩu nông sản chưa cao, khả năng cạnh tranh thấp, giá xuất khẩu không ổn định, thường xuyên biến động, các mặt hàng xuất khẩu còn nghèo nàn, chưa đa dạng. Do dó, việc phối hợp giữa hai bên để tháo gỡ kịp thời rào cản, tạo mạng lưới thông tin về nông lâm thủy sản thông suốt, mở rộng thị trường và đa dạng các hình thức xuất khẩu… là rất cần thiết.

Năm 2016, xuất khẩu nông lâm thủy sản dự báo sẽ có nhiều triển vọng do nhu cầu thị trường tăng và cơ hội được hưởng ưu đãi lớn về thuế, song nhiều mặt hàng và thị trường vẫn gặp khó khăn.

Cụ thể, thị trường Hoa kỳ được coi là thị trường chủ lực của Việt Nam. Tuy nhiên, sự hấp dẫn của thị trường Hoa Kỳ cũng đồng nghĩa với sự cạnh tranh xuất khẩu vào thị trường này rất quyết liệt, đặc biệt những đối thủ cạnh tranh lớn của Việt Nam là Trung Quốc, Thái Lan và Indonesia – là những nước tương đồng với Việt Nam về các mặt hàng xuất khẩu.

Bên cạnh đó, những rào cản về kỹ thuật và thương mại cũng là khó khăn không nhỏ đối với các doanh nghiệp Việt Nam gần đây như: thuế chống bán phá giá tăng cao đối với cá tra, các yêu cầu của Chương trình thanh tra cá da trơn theo Farmbill 2014 có hiệu lực từ tháng 3-2016...

Với thị trường chủ lực châu Âu, khó khăn lớn nhất là những rào cản phi thuế quan như chất lượng, an toàn thực phẩm, nguồn gốc xuất xứ do thị trường này đặt ra. Một số ngành hàng như chè, rau quả, thủy sản vẫn vấp phải ngưỡng tồn dư thuốc bảo vệ thực vật khá cao; gỗ phải đáp ứng sự minh bạch về nguồn gốc...

Với thị trường Trung Quốc, đây là thị trường quan trọng vì tăng trưởng mạnh năm 2015 trong khi hầu hết các thị trường nhập khẩu khác của Việt Nam đều giảm. Tuy vậy, bất lợi của hầu hết nông sản Việt Nam là sự phụ thuộc quá lớn khi xuất khẩu sang thị trường này. Theo định hướng của Bộ NNPTNT, thời gian tới, bộ sẽ chủ động đề xuất đàm phán với phía Trung Quốc để tạo điều kiện  giao thương giữa doanh nghiệp hai nước nhằm thúc đẩy xuất khẩu cả tiểu ngạch và chính ngạch, đa dạng hóa thị trường, mở cửa thị trường để giảm phụ thuộc, tránh rủi ro cho người nông dân và doanh nghiệp.

Bộ NNPTNT cũng đề nghị được Bộ Công Thương hỗ trợ cung cấp kịp thời thông tin, dự báo thị trường, cảnh báo các quy định về rào cản, vấn đề phát sinh có thể gặp đối với hàng nông lâm thủy sản xuất khẩu, phối hợp giải quyết các vướng mắc, tranh chấp thương mại. Đồng thời, phối hợp với Bộ NNPTNT tổ chức thực hiện các hoạt động xúc tiến thương mại quảng bá sản phẩm nông lâm thủy sản tại thị trường nước ngoài.

Theo Thùy Dung/Kinh tế Sài Gòn