Hà Tĩnh: Gieo lúa gặt… rơm

Thôn Hòa Bình, xã Thạch Thắng, huyện Thạch Hà nằm cuối kênh thủy lợi Kẻ Gỗ. Vụ HT các năm trước mặc dù nước tưới chật vật nhưng năng suất lúa hầu như năm nào cũng đạt trên 2 tạ/sào. Vụ HT năm nay, nước tưới rủng rỉnh nhưng do ảnh hưởng của nắng hạn kéo dài cộng với nạn chuột cắn phá nên nhiều diện tích thất thu.

Gia đình bà Phạm Thị Hường sau khi thu hoạch xong lúa vụ Xuân liền tổ chức cày bừa, xuống giống luôn 5 sào giống Khang dân đột biến và 1 sào giống HT1. Quá trình chăm sóc, lúa hầu như được cung cấp đủ nước, phân bón, phun thuốc phòng trừ sâu bệnh đúng quy trình xã, thôn khuyến cáo.

Một số diện tích lúa Khang dân đột biến của hộ bà Hường gieo lúa nhưng gặt về chủ yếu là rơm và hạt lép.

Tuy nhiên, sau 3 tháng dày công chăm sóc sản lượng lúa gia đình bà thu về chưa được 5 tạ lúa. “Lúa trổ đúng hạn lại bị chuột phá nên 3,6 sào Khang dân đột biến ở xứ đồng gần nhà, tôi thu chưa đầy 1 tạ lúa. Còn HT1 và một phần diện tích ở xứ đồng khác đỡ hơn cũng chỉ được trên dưới 1 tạ/sào”, bà Hường buồn bã nói.

Bi đát hơn bà Hường, chị Bùi Thị Hiếu cũng làm 6 sào ruộng; trong đó 3 sào gieo cấy Khang dân 18; 2,5 sào sản xuất giống lúa mới nhưng bình quân 1 sào thu hoạch chỉ được khoảng 40kg. Chị Hiền bảo, chưa năm nào lúa HT mất mùa như năm nay. 3,5 sào Khang dân chị đóng được 5 bì (loại 25kg/bì) và 2,5 sào giống lúa mới cũng được 5 bì.

“Năm nay giống lúa mua ngoài đại lý hay giống dân để đem ra sản xuất cũng mất mùa cả. Giờ bán hết lúa cũng không đủ trả tiền cày bừa, phân bón, thuốc BVTV chứ chưa nói đến lãi”, chị Hiếu nhấn mạnh.

Khi được hỏi về nguyên nhân mất mùa, ông Quyền, vừa là hộ sản xuất vừa kinh doanh phân bón, thuốc BVTV cho rằng: “Do chính quyền chỉ đạo thiếu quyết liệt nên sau khi thu hoạch xong lúa Xuân, hầu hết bà con triển khai làm đất, gieo cấy HT luôn. Việc sản xuất trước lịch thời vụ khiến lúa trổ đúng giai đoạn “đại thử”, nắng quay quắt nên bông lúa co lại, không thể phát triển”.

Ông Quyền khẳng định, những hộ dân gieo cấy muộn tuy có ảnh hưởng năng suất nhưng không đến mức mất mùa. Còn 3 sào ruộng của gia đình ông, nhờ có chút kinh nghiệm, căn được lịch xuống giống, bón phân đúng thời kỳ nên năng suất thu hoạch đạt gần 2,5 tạ/sào.

Vùng đồng bằng chủ động nước thất thu 1 thì các xã miền núi như Lộc Yên, Hương Thủy (huyện Hương Khê); Sơm Mai, Sơn Thủy (huyện Hương Sơn)… còn thất thu 10. Ông Phan Văn Huân, Trưởng phòng Trồng trọt, Chi cục Trồng trọt và BVTV Hà Tĩnh nói: “Chúng tôi đã cảnh báo các địa phương có diện tích cao cưỡng, không chủ động nước thì không gieo cấy lúa HT nhưng dân vẫn kiên quyết làm. Năm nay thời tiết nắng hạn kéo dài nên nhiều vùng dân gieo lúa nhưng giờ phải gặt… rơm”.

Ông Huân cho biết, hiện toàn tỉnh đã thu hoạch được 4.000/hơn 43.700ha lúa HT. Năng suất đánh giá bước đầu ước chỉ đạt 40 tạ/ha (thấp hơn vụ HT 2018 đến 7 tạ/ha). Nguyên nhân dẫn đến thực trạng thất thu này là do thời điểm lúa phân hóa đòng và trổ phơi mao gặp nắng nóng, ảnh hưởng đến quá trình phân hóa hoa, thụ phấn và sinh trưởng của cây lúa.

Đồng quan điểm, ông Nguyễn Văn Sáu, Trưởng phòng Nông nghiệp huyện Thạch Hà khẳng định, HT năm nay năng suất lúa giảm hẳn ở tất cả các trà, các giống. Bình quân năng suất toàn huyện ước đạt 42 tạ/ha (giảm 5 tạ/ha so với HT 2018); các xã có năng suất thuộc top dưới là Thạch Trị, Thạch Tiến, Thạch Thanh, Phù Việt…

Bi đát hơn, hộ chị Hiếu cũng làm 6 sào ruộng nhưng năng suất bình quân chỉ đạt chừng 50kg/sào.

“Lịch thời vụ chúng tôi căn trổ lập Thu nhưng do năm nay thu hoạch vụ Xuân xong sớm nên bà con gieo cấy sớm hơn lịch thời vụ gần 10 ngày. Đến khi trổ gặp nắng nóng, lúa không đủ chất dinh dưỡng nên tỷ lệ hạt lép cao; độ mẩy của hạt cũng đạt thấp”, ông Sáu thông tin thêm. Hiện, Thạch Hà đã thu hoạch được 1.500/7.580ha, dự kiến đến 10/9 sẽ thu hoạch xong, sớm hơn lịch thời vụ tỉnh chỉ đạo 5 – 7 ngày.

Như vậy, việc Hà Tĩnh chỉ đạo đẩy nhanh tiến độ sản xuất vụ HT để né lũ đã đạt được. Tuy nhiên, ngành chức năng cũng cần nhìn nhận, tính toán lại khung lịch thời vụ để phù hợp với bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng gia tăng hiện nay. Không phải cứ sớm là được mùa và minh chứng rõ ràng nhất chính là thắng lợi lịch sử của vụ HT năm 2018.