Một số loại bệnh hại trên cây cà chua và biện pháp phòng trừ

1. Bệnh sương mai cà chua

Nguyên nhân

Bệnh do nấm Phytopthora infestans (Mont.) de Bary gây ra. Là loài nấm ký sinh chuyên tính. Bào tử mọc thành cụm, phân nhiều nhánh. Bọc động bào tử không màu, hình quả chanh.

Triệu chứng

Trên lá: Bệnh thường xuất hiện đầu tiên ở mép chóp lá tạo vết xám xanh nhạt sau đó lan rộng vào phiến lá. Phần giữa vết bệnh chuyển màu nâu đen và xung quanh vết bệnh thường có lớp cành bào tử màu trắng xốp bao phủ như một lớp mốc trắng như muối làm cho lá chết lụi nhanh chóng. Ở mặt dưới lá, vết bệnh có một lớp mốc trắng như sương (phân sinh bào tử). Bệnh nhẹ lá hơi bị cháy, bệnh nặng có thể làm toàn bộ phiến lá bị cháy khô.

Trên thân cành: Bị bệnh từng đoạn dài, vỏ và ruột thân lúc đầu màu nâu hoặc thâm đen, sau đó thối ướt màu nâu đen. Chỗ bị bệnh nhỏ tóp lại, có khi chỉ một phía thân bị thối. Khi ẩm ướt, trên vết bệnh có lớp nấm trắng như sương muối bao phủ, phía trên chỗ bị bệnh, lá héo dần; cành, thân bị bệnh dễ bị gãy gục làm tan cây xơ xác.

Trên quả: Bệnh có thể xuất hiện tại mọi vị trí trên quả nhưng thường thấy ở đuôi quả nhiều hơn do hơi sương thường chảy và đọng dưới vị trí này, trên quả có những đốm màu xanh xám, dạng thối ủng nước nhưng giai đoạn đầu vết bệnh vẫn cứng, vết bệnh lớn dần, chuyển sang màu trắng đục hoặc màu nâu đen, không gây lõm, có viền rõ và bên trong bị thối. Bệnh nhẹ quả hơi nám và cứng, bệnh nặng quả không phát triển được, sau đó bị rụng.

Trên hoa: vết bệnh có màu nâu đen ở đài hoa, cuống hoa làm hoa rụng.

Đặc điểm phát sinh

Bệnh phát sinh và gây hại mạnh trong điều kiện thời tiết mưa nhiều ẩm độ cao, mưa nắng xen kẽ, trời âm u có sương mù, ở các vùng đất trũng thấp, ít thoát nước, bón phân không cân đối, bón quá nhiều đạm.

Biện pháp phòng chống

Giống: Trồng giống kháng bệnh.

Biện pháp canh tác:

- Vệ sinh đồng ruộng, thu gom và tiêu hủy tàn dư cây bệnh. Bón vôi, phân hữu cơ trước khi gieo trồng. Bón phân cân đối, tăng lượng bón phân kali và lân. Luống đánh cao, rãnh rộng để dễ thoát nước.

- Vườn ươm phải là nơi đất cao ráo, sạch sẽ. Không nên trồng cà chua gần ruộng khoai tây và không luân canh kế cận với khoai tây.

- Thường xuyên  kiểm tra phát hiện bệnh kịp thời ngoài đồng ruộng, khi thấy phát sinh các ổ bệnh đầu tiên cần phải phân loại ruộng để có kế hoạch phun thuốc ngăn chặn ngay.

Biện pháp sinh học: Sử dụng chế phẩm Trichoderma ủ với phân chuồng hoai mục 7 – 10 ngày để bón lót.

Biện pháp hóa học:

- Dùng các loại thuốc được phép sử dụng, theo nồng độ khuyến cáo và theo nguyên tắc 4 đúng (đúng thuốc, đúng thời điểm, đúng nồng độ và liều lượng, đúng cách).

- Khi phát hiện bệnh trên đồng ruộng có thể sử dụng một số loại thuốc gốc đồng và thuốc chứa các hoạt chất Mancozeb, Phosphorous, Fosetyl-aluminium như: Ridomil Gold 68WP, Aliette 80WG, Eddy 72WP+ Klifos, Agrifos 400…

2. Bệnh mốc đen lá

Nguyên nhân: Bệnh do nấm Pseudocercospora fuligena (Roldan.) Deighton gây ra.

Triệu chứng

Vết bệnh lúc đầu mờ, lõm, sau lan rộng, mô bị bệnh chuyển thành màu hơi vàng xám. Nấm gây hại cả mặt trên và mặt dưới lá, lá bị bệnh nặng có thể rụng.

Nấm mọc thành đám màu xám nhạt ở  dưới mặt lá. Trên lá non, vết bệnh lúc đầu nhỏ, sau tăng nhanh, xuất hiện quầng vàng ở xung quanh, mô bị bệnh ở mặt trên và mặt dưới lá đều bị chết. Vết bệnh lan rộng trên lá non, không bị giới hạn bởi gân lá, có thể làm rách lá.

Đặc điểm phát sinh

Bệnh tồn lưu trên tàn dư cây bệnh. Bào tử lan truyền trong không khí, rơi trên lá cà chua, sự xâm nhiễm xảy ra nhanh nhưng triệu chứng được thể hiện chậm sau 2 tuần, bệnh thường xuất hiện ở các lá phía gốc, bệnh phát triển mạnh khi thời tiết ấm.

Biện pháp phòng chống

Giống: Trồng giống kháng bệnh.

Biện pháp canh tác: Thu dọn sạch tàn dư cây bệnh, vệ sinh đồng ruộng, làm giàn. Cắt tỉa lá già phía gốc, tăng độ thông thoáng trong luống cà chua có tác dụng làm giảm mức độ bệnh.

Biện pháp hóa học:

- Dùng các loại thuốc được phép sử dụng, theo nồng độ khuyến cáo và theo nguyên tắc 4 đúng (đúng thuốc, đúng thời điểm, đúng nồng độ và liều lượng, đúng cách).

- Khi phát hiện bệnh trên đồng ruộng có thể sử dụng một số loại thuốc như: Olicide 9DD , Trineb 80WP, Zineb bul 80WP để trừ bệnh.

3. Bệnh héo vàng

Nguyên nhân

Bệnh do nấm Fusarium oxysporium  gây ra. Bào tử lớn hơi cong hình lưỡi liềm, có 3 – 5 vách ngăn, không màu hoặc vàng nhạt. Bào tử nhỏ hình ô van hoặc elíp.

Triệu chứng

Cây con bị bệnh còi cọc, kém phát triển sau bị chết. Cây trưởng thành bị bệnh các lá phía dưới gốc thường biến vàng, ban đầu từ một lá chét của một bên cây, sau đó lan ra toàn cây, lá héo rũ, màu vàng, không bị rụng. Vết bệnh ở trên thân sát mặt đất hoặc cổ rễ màu nâu, vết bệnh lớn dần làm khô tóp cả đoan thân sát mặt đất, bộ rẽ kém phát triển, rễ bị thối dần. Khi trời ẩm, trên bề mặt vết bệnh có lớp màu hồng nhạt, chẻ dọc thân thấy mạch dẫn có màu nâu. Cây bị bệnh ban ngày héo, ban đêm phục hồi, cây sinh trưởng kém. Sau 1 tuần đến 1 tháng cây sẽ chết hoàn toàn.

Đặc điểm phát sinh

Bệnh phát triển nhiều khi thời tiết ấm, trên đất cát và đất chua. Nấm tồn tại trong đất vài năm, nhiệt độ thích hợp là 28oC.  Nấm truyền qua hạt giống, cây con bị nhiễm trước khi trồng hoặc do gió, nước, công cụ làm đất…..

Biện pháp phòng chống

Giống: Chọn giống sạch bệnh.

Biện pháp canh tác:

- Thu dọn, đốt cây bị bệnh.  Nếu đất bị nhiễm nặng thì phải luân canh với cây không phải họ cà trong vòng 5 – 7 năm.

- Chủ động hệ thống tưới tiêu, không tưới quá ẩm. Trồng mật độ thích hợp với từng giống, bón phân cân đối hợp lý tạo điều kiện cho cây phát triển khỏe.

Biện pháp sinh học: Dùng chế phẩm nấm đối kháng Trichoderma ủ với phân chuồng hoai 7 – 10 ngày trước khi bón, lượng 3kg/tấn phân chuồng.

Biện pháp hóa học:

- Dùng các loại thuốc được phép sử dụng, theo nồng độ khuyến cáo và theo nguyên tắc 4 đúng (đúng thuốc, đúng thời điểm, đúng nồng độ và liều lượng, đúng cách).

- Khi bệnh xuất hiện có thể sử dụng một số thuốc hóa học để phun phòng trừ bệnh có hoạt chất Zineb, Propiconazole, Difenoconazole, Hexaconazole, Mancozeb như: Ramat 80 WP, Zin 80 WP, Zithane Z 80WP, Tilt, Catcat 250EC, Score, Anvil, Saizole 5SC, Ridomil Gold 68WP….

4. Bệnh thán thư

Nguyên nhân

Bệnh do nấm Collectotrichum phomoides  Sacc.) Chester. Roger gây ra. Bào tử đơn bào, hơi cong hay hình trụ, hai đầu tròn, không màu.

Triệu chứng

Bệnh có thể hại trên thân, lá, quả và hạt, nhưng chủ yếu hại trên quả vào giai đoạn chín. Vết bệnh ban đầu là một đốm nhỏ, hơi lõm, ướt bề mặt vỏ quả, sau 2-3 ngày kích thước vết bệnh có thể lên tới 1cm đường kính. Vết bệnh thường hình tròn, đặc trưng của vết bệnh là dạng lõm, phân ranh giới giữa mô bệnh là một đường màu đen chạy dọc theo vết bệnh. Trên bề mặt vết bệnh có những chấm nhỏ là đĩa cành của nấm gây bệnh. Các vết bệnh có thể liên kết với nhau làm quả bị thối, vỏ khô có màu trắng vàng bẩn. Nấm có thể gây hại trên các chồi non, gây hiện tượng thối ngọn, chồi bị hại có màu nâu đen, bệnh có thể phát triển nặng làm cây bị chết dần hoặc cây bệnh có quả ở từng phần nhưng quả ít, chất lượng kém.

Đặc điểm phát sinh

Bệnh thường gây hại nặng trong mùa mưa hoặc trong ruộng tưới nhiều nước, độ ẩm không khí cao.

Biện pháp phòng chống

Giống: Chọn giống ít nhiễm bệnh, trổng thưa và làm giàn chống để tạo sự thoáng khí cho cây.

Biện pháp canh tác: Thu gom tiêu hủy các quả bị bệnh.

Biện pháp hóa học:

- Dùng các loại thuốc được phép sử dụng, theo nồng độ khuyến cáo và theo nguyên tắc 4 đúng (đúng thuốc, đúng thời điểm, đúng nồng độ và liều lượng, đúng cách).

- Khi phát hiện bệnh mới chớm nên phun một trong các loại thuốc sau: hoạt chất Azoxystrobin như Amista; hoạt chất Metomenostrobin như Ringo-L 20SC hoặc phun một trong các loại thuốc sau: Amistar 250SC, Plant 50WP, Antracol 70WP, Polyram 80DF, Daconil 500SC,…. Theo hướng dẫn sử dụng trên bao bì.