Gắn xây dựng HTX kiểu mới với chương trình nông thôn mới

Tất cả những nguyên nhân kể trên khiến Luật hợp tác xã 2012 đưa vào thực tế bị chậm trễ, kết quả triển khai còn khiêm tốn.

Kết quả khiêm tốn 
Đây là báo cáo được nêu ra tại Hội nghị sơ một năm thực hiện Chỉ thị số 19/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ về đẩy mạnh triển khai thi hành Luật hợp tác xã do Ủy ban MTTQ Việt Nam phối hợp Liên minh Hợp tác xã Việt Nam tổ chức sáng 3-6, tại Hà Nội.

Báo cáo của Ủy ban MTTQ Việt Nam cho thấy sau một năm thực hiện, công tác tuyên truyền thực hiện Luật hợp tác xã và Chỉ thị 19/CT-TTg ngày 24-7-2015 của Thủ tướng Chính phủ về đẩy mạnh triển khai thi hành Luật hợp tác xã từng bước làm thay đổi nhận thức của các cơ quan quản lý Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức đoàn thể về vị trí, vai trò của kinh tế tập thể trong phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn cả nước trong giai đoạn hiện nay.

Kinh tế tập thể đã có những chuyển biến tích cực, rõ nét cả về số lượng và chất lượng hoạt động. Số tổ hợp tác và số hợp tác xã trên địa bàn cả nước phát triển nhanh, sản xuất kinh doanh có hiệu quả. Hiện cả nước có hơn 20 nghìn hợp tác xã; 150 nghìn tổ hợp tác, gần 50 liên hiệp hợp tác xã; 1.148 quỹ tín dụng nhân dân và 43 Quỹ Hỗ trợ phát triển hợp tác xã. Hoạt động của các hợp tác xã đã có những đóng góp quan trọng vào việc đói giảm nghèo, ổn định an ninh, chính trị trật tự xã hội tại địa phương.

Bên cạnh những kết quả đạt được, công tác tuyên truyền thực hiện Chỉ thị 19 của Thủ tướng Chính phủ chưa đạt hiệu quả mong muốn. Việc tổ chức nghiên cứu, quán triệt các văn bản, có nơi còn mang tính hình thức. Kết quả xây dựng mô hình hợp tác xã, liên kết sản xuất chưa đáp ứng được yêu cầu của nền kinh tế thời kỳ hội nhập. Một trong nguyên nhân dẫn tới thực trạng đó là do đa phần các thành viên hợp tác xã là người lớn tuổi, khả năng tiếp cận thị trường còn chậm; thiếu các cơ chế, chính sách hỗ trợ cho hợp tác xã. Do đó chưa tạo được động lực ưu tiên phát triển kinh tế hợp tác. Hoạt động giám sát chưa thường xuyên, chưa phát huy được vai trò của Mặt trận và các đoàn thể chính trị - xã hội trong góp ý, xây dựng, hoàn thiện chính sách nhằm hỗ trợ kinh tế hợp tác phát triển...

Đến nay, còn 41/63 tỉnh ủy, thành ủy, UBND tỉnh, thành phố chưa ban hành Nghị quyết, Chỉ thị triển khai Kết luận số 56- KL/T.Ư; 20 tỉnh chưa có Quỹ Hỗ trợ phát triển hợp tác xã.

Tìm hướng tháo gỡ
Phát biểu tại hội nghị, Ủy viên Bộ Chính trị, Chủ tịch Uỷ ban MTTQ Việt Nam Nguyễn Thiện Nhân cho rằng chưa bao giờ thời cơ và áp lực cạnh tranh với nền kinh tế lớn như hiện nay. Điều này đang chi phối mạnh mẽ đến cuộc sống của hơn 60% dân số Việt Nam, những người làm nông nghiệp và liên quan đến nông nghiệp.

Nước ta lại chịu thêm ảnh hưởng của thiên tai, hạn hán miền trung, nam trung bộ, tây nguyên và đồng bằng sông Cửu Long. Hai thách thức này khiến sản xuất nông nghiệp càng dễ bị tổn thương. Chủ tịch Nguyễn Thiện Nhân cho rằng, trong bối cảnh đó, cần đẩy mạnh thực hiện đường lối lớn của Đảng, Nhà Nước, Chính phủ tái cơ cấu nông nghiệp, nâng cao sức cạnh tranh của nền nông nghiệp, nâng cao thu nhập cho người nông dân. Trong đó, hai con đường chủ yếu chính là hiện thực hóa liên kết của người sản xuất đơn lẻ thông qua liên kết mô hình hợp tác xã và liên kết doanh nghiệp. Nếu người nông dân không đi theo hai trục này sẽ không đủ sức đương đầu với thách thức trước mắt. Và những chính sách lớn của Đảng, Nhà nước không thể đến với nhân dân.

Phó Ban Kinh tế T.Ư Ngô Đông Hải cho rằng, thực trạng trên một phần là do “định kiến” của các cấp về mô hình HTX kiểu cũ, hiện vẫn đang tồn tại, hoạt động kém hiệu quả. Muốn như vậy, cần xóa bỏ nhận thức cố hữu HTX như là một tổ chức cứng trong hệ thống chính trị. Đặc biệt cần cơ chế chủ trương, hành lang pháp lý tạo sân chơi cho HTX tham gia vào thị trường. Có cơ chế đặc thù, chuyên biệt giải quyết cho các HTX kiểu cũ về các vấn đề: con người, tài sản, vay vốn, giải quyết nợ đọng để có cơ sở để chuyển đổi sang hình thức HTX kiểu mới.

Phó chủ nhiệm Ủy ban kinh tế của Quốc Hội Mai Xuân Hùng cho biết, hiện lực lượng cán bộ theo dõi về lĩnh vực này quá mỏng, yếu. Hiện nay cả nước có khoảng 12 nghìn xã, mỗi xã chỉ có một phần hai nhân sự phụ trách lĩnh vực này. Mỗi huyện không quá một người theo dõi.

Bộ trưởng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Cao Đức Phát đề xuất cần xây dựng những mô hình HTX kiểu mới, phù hợp với thế mạnh của địa phương, vùng sản xuất theo chuỗi chuyên ngành: chăn nuôi, trồng trọt, nghề rừng, thủy lợi…Trong đó chú trọng xây dựng các mô hình theo chuỗi bảo đảm an toàn vệ sinh thực phẩm trong lĩnh vực nông nghiệp.

Chương trình hành động
Chủ tịch Liên minh HTX Việt Nam Võ Kim Cự cho biết, nhằm đẩy mạnh chỉ thị 19 của Thủ tướng Chính phủ, triển khai mạnh mẽ Luật HTX, Liên minh HTX đã đề ra chương trình hành động,thực sự phát huy hiệu lực trong thực tiễn, nhất là trên địa bàn địa phương cơ sở. Trong đó chú trọng triển khai xây dựng mô hình HTX kiểu mới và các mô hình tổ hợp tác kinh tế kiểu mới. Dự kiến tập trung xây dựng mô hình kiểu mẫu tại tám khu vực: Tây bắc bộ, Đông bắc bộ, đồng bằng sông Hồng, Bắc trung bộ, duyên hải miền Trung, Tây Nguyên, Đông nam bộ, đồng bằng sông Cửu Long. Thời gian hỗ trợ là hai năm. Tập trung vào các mô hình HTX nông nghiệp, thương mại, dịch vụ, môi trường, công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp.

Tổ chức triển khai chương trình đưa 1.000 kỹ sư trẻ về làm giám đốc HTX nông nghiệp trong thời gian thí điểm năm năm. Bên cạnh đó triển khai chương trình đào tạo, dạy nghề và bồi dưỡng cán bộ HTX,chú trọng đào tạo đội ngũ cán bộ gần gũi gắn bó với cơ sở, bồi dưỡng nâng cao kiến thức dành cho bốn chức danh: hội đồng quản trị, ban giám đốc, trưởng ban kiểm soát và kế toán trưởng; tiến tới thành lập Học viện HTX Việt Nam.

Thúc đẩy hình thành xây dựng các mô hình HTX liên kết chặt chẽ giữa HTX với doanh nghiệp và hộ nông dân, gắn kết chặt chẽ giữa sản xuất và tiêu thụ sản phẩm, tạo ra chuỗi giá trị sản xuất, bảo quản, chế biến, tiêu thụ sản phẩm.