Từ sản xuất đến tiêu thụ: Mắc ở khâu nào?

Cánh đồng mẫu lớn ở xã Hưng Đạo (huyện Đông Triều) - một trong những mô hình tiên tiến cho giá trị sản xuất cao hơn so với diện tích sản xuất đại trà trên cùng diện tích tự nhiên.

Cả sản xuất và tiêu thụ đều yếu

Những năm gần đây, qua số liệu thống kê của các ngành chức năng cho thấy, các sản phẩm nông nghiệp của tỉnh đã có sự phát triển mạnh cả về chất và lượng, qua đó đã góp phần không nhỏ vào sự phát triển kinh tế - xã hội cho các địa phương, giải quyết việc làm và mang lại thu nhập ổn định cho hàng nghìn lao động nông thôn. Theo kết quả rà soát của Sở Công Thương, sản lượng rau, củ, quả các loại của tỉnh đạt khoảng 8.550 tấn/năm; sản lượng thuỷ sản tươi sống là 26.000 tấn/năm; thuỷ sản đã qua chế biến khoảng 10 tấn/năm; sản phẩm trứng gia cầm có sản lượng khoảng 106 triệu quả/năm; thịt lợn siêu nạc, thịt gà đạt khoảng 6.823 tấn/năm… Mặc dù sản lượng nông sản làm ra lớn, nhưng cho đến nay Quảng Ninh vẫn phải nhập từ 30-40% hàng nông sản từ các tỉnh, thành phố khác và danh mục sản phẩm của tỉnh có mặt ở các siêu thị lớn hiện cũng rất hạn chế. Qua tìm hiểu cụ thể và thực tế tại các địa phương, chúng tôi nhận thấy, phần lớn sản xuất của người nông dân vẫn còn trong tình trạng manh mún, tự phát; thiếu tính định hướng thị trường; tâm lý e ngại chuyển đổi; sản phẩm còn bán ở dạng thô, chất lượng không đồng đều; ít hàm lượng về chất xám; không xuất trình được giấy chứng nhận đảm bảo ATVSTP; không đáp ứng được đủ hàng hoá theo số lượng cam kết trong hợp đồng… Chính những rào cản trên đã dẫn đến sản phẩm khi làm ra chỉ có thể bán cho tư thương và việc bị ép giá khi được mùa là quy luật không tránh khỏi.

Đáng chú ý là người nông dân khi làm ra sản phẩm cũng vẫn “thả nổi”, chưa quan tâm đến việc quản lý chất lượng sản phẩm trước và sau thu hoạch. Trao đổi với chúng tôi, ông Nguyễn Văn Vui, Chi cục trưởng Chi cục Quản lý chất lượng nông - lâm sản, thuỷ sản (Sở NN&PTNT) khẳng định: Tính đến thời điểm hiện tại, trên địa bàn tỉnh vẫn chưa có hộ nông dân nào được cấp giấy chứng nhận cơ sở đủ điều kiện ATTP trong các lĩnh vực nông - lâm - thuỷ sản. Để được cấp giấy chứng nhận cơ sở đủ điều kiện ATTP, tối thiểu người nông dân cần phải có diện tích sản xuất lớn (trung bình trên 5ha); diện tích sản xuất nằm trong vùng quy hoạch; có giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh hoặc sở hữu đất… Hiện mới có các HTX, các công ty, doanh nghiệp tư nhân đáp ứng đủ các yêu cầu trên. Như vậy, đây cũng sẽ là nguyên nhân khiến cho ranh giới giữa sản phẩm sạch, chất lượng cao với sản phẩm chất lượng thấp không được phân biệt rõ ràng, khiến cho việc tiêu thụ sản phẩm gặp nhiều khó khăn”. Cũng qua đánh giá của đại diện siêu thị Metro, BigC và những doanh nghiệp có nhu cầu thu mua hàng nông sản, tại các cuộc họp bàn với tỉnh đều nhận xét: Nếu sản xuất nông nghiệp không hình thành được các chuỗi giá trị bền vững từ cung ứng đầu vào, canh tác trên đồng ruộng, thu hoạch, đến bảo quản, chế biến và tiêu thụ thì việc “bắt tay” giữa người sản xuất và tiêu thụ vẫn là bài toán nan giải.

Mô hình liên kết “4 nhà” - lời giải cho bài toán khó

Trước bối cảnh tiêu thụ hàng hoá nông nghiệp bấp bênh như hiện nay, việc liên kết trong sản xuất là con đường duy nhất để nâng cao chuỗi giá trị sản phẩm nông nghiệp của tỉnh. Điều này đã được minh chứng qua nhiều mô hình, dự án có sự liên kết chặt chẽ giữa “4 nhà” (nhà nước, nhà doanh nghiệp, nhà khoa học và nhà nông) trong thời gian vừa qua. Điển hình như dự án sản xuất rau an toàn tại phường Cộng Hoà đã được triển khai trong năm 2012 do Công ty CP Đầu tư và Xây dựng Việt Long thực hiện với quy mô 32ha. Dự án có tổng mức đầu tư 104,5 tỷ đồng và cũng là mô hình đầu tiên được thực hiện theo hình thức liên kết “4 nhà”. Đến tháng 1-2013, sản phẩm rau an toàn của công ty đã chính thức được đưa ra thị trường và chỉ hơn 5 tháng sau, tức là đến tháng 6-2013, sản phẩm này đã có mặt tại siêu thị Metro Hạ Long và Việt Long là doanh nghiệp duy nhất trên địa bàn tỉnh tiếp cận được kênh bán hàng chuyên nghiệp này. Trao đổi với chúng tôi, bà Nguyễn Thị Liễu, Giám đốc dự án cho biết: “Tham gia dự án, người nông dân được doanh nghiệp hỗ trợ đầu vào và giải quyết chặt chẽ ở đầu ra. Đồng thời còn giúp người nông dân làm chủ được toàn bộ quy trình từ sản xuất tại nông hộ đến khi rau được chuyển đến nhà sơ chế của công ty. Việc đảm bảo đầu ra ổn định đã tăng thu nhập cho người nông dân từ 20-30% so với phương thức sản xuất trước đây”.

Bên cạnh dự án rau an toàn Việt Long kể trên, không thể không nhắc đến mô hình “Cánh đồng mẫu lớn”. Một trong những mô hình tiên tiến, tạo sự gắn kết giữa nông dân và doanh nghiệp hiện nay. Người nông dân khi tham gia mô hình cánh đồng mẫu lớn không chỉ gia tăng lợi nhuận nhờ giảm các chi phí sản xuất đầu vào, chi phí trung gian mà sản phẩm làm ra còn có chất lượng đồng nhất nên giá bán sản phẩm tăng cao, sức lao động được giải phóng. Đơn cử như mô hình cánh đồng mẫu lớn ở xã Hưng Đạo (huyện Đông Triều). Bà con nông dân tham gia mô hình được hỗ trợ 100% giống lúa ĐT37. Công ty CP Giống cây trồng Quảng Ninh thực hiện thu mua toàn bộ sản phẩm sau thu hoạch với giá cao hơn giá thị trường 10%. Hiệu quả cánh đồng mẫu lớn ở Hưng Đạo đã được chứng minh qua kết quả nâng giá trị sản xuất trên 1 đơn vị diện tích từ 120.000-150.000 đồng/sào, so với diện tích sản xuất đại trà trên cùng điều kiện tự nhiên. Quan trọng hơn cả là mô hình đã tạo niềm tin, sự phấn khởi và nâng cao được nhận thức của người nông dân, góp phần từng bước hiện thực hoá sự liên kết “4 nhà” theo chỉ đạo chung của Chính phủ và của tỉnh.

Qua những mô hình trên cho thấy, việc liên kết chặt chẽ giữa “4 nhà” đã mở ra hướng đi mới, tạo động lực và là chìa khoá để Quảng Ninh phát triển nền nông nghiệp hiện đại, bảo đảm hài hoà lợi ích của các bên khi tham gia tạo dựng chuỗi giá trị bền vững cho sản phẩm. Cũng như góp phần khắc phục những điểm yếu của bà con nông dân từ khâu sản xuất cho đến khâu tiêu thụ hàng hoá.

Nguồn: baoquangninh.com.vn