Tái cơ cấu cây trồng phù hợp biến đổi khí hậu

Sản xuất có sự chuyển dịch mạnh

Năm 2017 được cho là năm có nhiều diễn biến thời tiết bất thường và khó lường, tác động mạnh đến ngành Nông nghiệp nói chung và lĩnh vực trồng trọt nói riêng. Với 16 cơn bão và áp thấp nhiệt đới, trong đó bão số 10 và số 12 đã gây thiệt hại lớn cho một số tỉnh phía Bắc, Duyên hải Nam Trung Bộ và Tây Nguyên. Song, theo Bộ NN&PTNT, với nỗ lực từ các bộ, ngành và địa phương, tốc độ tăng trưởng bình quân của trồng trọt đã đạt 2,23%, trong đó cây hằng năm tăng 1,33% và cây lâu năm là 4,43%. Sản xuất có sự chuyển dịch mạnh, một số cây trồng hằng năm hiệu quả thấp như: Lúa, ngô, cây công nghiệp ngắn ngày đều giảm. Thay vào đó, diện tích cây trồng có giá trị kinh tế cao tiếp tục được mở rộng và phát triển. Ví dụ, cây ăn quả tăng 52.500ha; rau tăng 29.500ha; cà phê tăng 14.100ha; hồ tiêu tăng 22.700ha...

Ông Nguyễn Như Cường, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt (Bộ NN&PTNT) cho rằng, cùng với sự chuyển dịch cơ cấu cây trồng, nhiều mô hình sản xuất nông nghiệp sạch đã được hình thành. Tính đến cuối năm 2017, cả nước có 1.539 cơ sở có giấy chứng nhận thực hành sản xuất nông nghiệp tốt ở Việt Nam (VietGAP) đang còn hiệu lực với diện tích hơn 20.343ha, tập trung ở cây rau, lúa, chè, cà phê. 

Việc hình thành các vùng sản xuất nông sản sạch góp phần nâng cao chất lượng sản phẩm, đưa giá trị xuất khẩu các mặt hàng nông sản chính đạt 18,96 tỷ USD, tăng 15,7% so với năm 2016. Trong đó có nhiều mặt hàng nổi bật, như: Gạo, cao su, chè, hạt tiêu, điều... Tiêu biểu nhất là mặt hàng rau quả với giá trị xuất khẩu năm 2017 đạt 3,45 tỷ USD, tăng 40,5%. Thành tựu này được coi là điểm sáng của ngành Nông nghiệp trong năm qua...

Tập trung nhóm chủ lực

Bộ NN&PTNT đặt mục tiêu tăng trưởng năm 2018 lĩnh vực trồng trọt là 2%. Theo Cục trưởng Cục Trồng trọt Nguyễn Hồng Sơn, trong bối cảnh biến đổi khí hậu diễn ra ngày càng khắc nghiệt, các địa phương cần chủ động các biện pháp ứng phó. Trong đó, tập trung tái cơ cấu và thực hiện chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất lúa kém hiệu quả được coi là giải pháp cốt lõi. 

Theo ông Nguyễn Hồng Sơn, muốn tái cơ cấu hiệu quả, các địa phương cần lựa chọn cây trồng phù hợp, tập trung vào những cây chủ lực. Cụ thể, với lúa gạo, sớm triển khai sản xuất theo hướng nâng cao giá trị gia tăng. Năm 2018, diện tích gieo cấy lúa dự kiến đạt 7,653 triệu héc ta, giảm khoảng 5.200ha so với năm 2017 (diện tích giảm chủ yếu do chuyển đổi đất lúa kém hiệu quả sang cây trồng khác có hiệu quả kinh tế cao hơn; một số diện tích chuyển đổi sang phi nông nghiệp...). 

Đối với nhóm cây màu, cây thực phẩm và cây công nghiệp ngắn ngày, Bộ NN&PTNT phối hợp với các địa phương xây dựng khung thời vụ hợp lý cho từng cây trồng theo vùng để tránh tự phát dẫn đến cung vượt cầu, nông sản mất giá... Trong đó, tập trung vào nhóm rau đậu các loại (khoảng 1,12 triệu héc ta) gắn với sản xuất theo hướng đáp ứng các tiêu chí về nông sản sạch, an toàn... Ngoài ra, Bộ NN&PTNT xây dựng kế hoạch cho từng loại cây trồng, như: Đậu tương, mía, lạc, cà phê, điều… 

Đánh giá về tiềm năng, Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Nguyễn Xuân Cường khẳng định: Những sản phẩm nông sản xuất khẩu chủ lực, giá trị cao đa số nằm ở nhóm cây trồng. Do đó, việc lựa chọn cây trồng chủ lực, có quy hoạch và định hướng cần sớm triển khai ở các địa phương. Trong đó, cần chú trọng nhóm cây ăn quả, bởi đây là cây trồng cho giá trị kinh tế cao. 

Đối với nhóm này, các địa phương tập trung rà soát quy hoạch, quản lý chặt chẽ chất lượng giống và bảo đảm nguồn giống tốt phục vụ sản xuất; đồng thời tiếp tục tái canh thay thế diện tích cây ăn quả đã thoái hóa bằng giống mới năng suất - chất lượng tốt, phù hợp thị trường, hiệu quả kinh tế cao. Cùng với đó, đẩy mạnh sản xuất theo hướng an toàn, bảo đảm an toàn thực phẩm; thực hiện rải vụ thu hoạch trái cây, đặc biệt là 5 loại trái cây chủ lực vùng Nam Bộ (thanh long, xoài, sầu riêng, chôm chôm, nhãn).

Cùng với lựa chọn nhóm cây chủ lực, theo Bộ NN&PTNT, các địa phương cần tổ chức lại sản xuất theo hướng quy mô lớn, tăng cường sự liên kết giữa nông dân với nông dân; giữa các tổ chức nông dân với doanh nghiệp (sản xuất, tiêu thụ) tạo chuỗi ngành hàng. 

Như kiến nghị của ông Phạm Văn Dụng, Giám đốc Sở NN&PTNT tỉnh Thái Bình: "Để tạo điều kiện cho các địa phương tái cơ cấu, rất cần sự hỗ trợ về nguồn vốn để ứng dụng công nghệ cao vào sản xuất. Trong đó, công tác nghiên cứu, chọn tạo các loại giống cây trồng chất lượng cao, chống chịu tốt với sâu bệnh, thích ứng điều kiện không thuận lợi của môi trường và biến đổi khí hậu, đáp ứng yêu cầu đa dạng hóa thị trường... đang là vấn đề cấp bách. Bên cạnh đó, khâu chế biến, thu hoạch luôn là hạn chế của nhóm hàng nông sản này cần được quan tâm hơn nữa...".