Mở hướng ra bền vững cho nông sản đồng bằng (Kỳ cuối)

Chuỗi liên kết giá trị cây dừa

“Chuỗi liên kết giá trị cây dừa ở Bến Tre hiện nay được xây dựng bắt nguồn từ quyền lợi của các bên”- ông Nguyễn Trung Chương- Phó Chủ tịch Hiệp hội Dừa Bến Tre- bắt đầu câu chuyện liên kết sản xuất dừa bằng lợi ích trong mối liên kết.

Theo đó, ông Chương cho biết đến nay, Bến Tre đã hình thành 2 chuỗi giá trị: dừa trái uống nước và dừa nguyên liệu phục vụ cho công nghiệp chế biến. Trong đó, đáng chú ý là các doanh nghiệp gắn kết với hệ thống thương lái và xem đây là mắt xích giữa doanh nghiệp và nông dân.

“Thương lái có sẵn phương tiện, nhiều kinh nghiệm, nắm từng sản lượng vườn dừa, ngày thu hoạch. Họ rất gần gũi, sâu sát với nông dân. Doanh nghiệp gắn kết thương lái tận dụng những ưu thế đó, giúp họ trở thành “cánh tay” của doanh nghiệp, mua dừa của nông dân theo giá của doanh nghiệp và hưởng huê hồng theo chất lượng từng chuyến hàng”- ông Nguyễn Trung Chương phân tích.

Một hình thức tổ chức thương lái rất hay đã thay đổi cách nhìn về thương lái hiện nay, tránh được tình trạng ép giá và giúp nông dân yên tâm sản xuất hơn. Thậm chí, thương lái còn đóng vai trò phụ trách điểm sơ chế, thực hiện kiểm tra bán thành phẩm theo yêu cầu của doanh nghiệp.

Hiện các doanh nghiệp chế biến dừa công nghiệp xuất khẩu đều có liên kết sâu với nông dân thông qua tổ hợp tác, tổ liên kết hoặc liên kết trực tiếp với hộ dân.

Ông Nguyễn Bảo Trí- Phó Giám đốc Công ty TNHH Chế biến dừa Lương Quới- cho biết: Hiện công ty đang liên kết với các tổ hợp tác trồng dừa và cam kết thu mua 100% dừa cho các tổ với giá thị trường.

Trong khi đó, Công ty TNHH Xuất nhập khẩu trái cây Mekong, xuất khẩu dừa trái uống nước sang nhiều nước trên thế giới, gắn với Trung tâm Khuyến nông tỉnh và chính quyền địa phương quy hoạch vùng dừa nguyên liệu. Hiện công ty đang liên kết với khoảng 80 hộ dân (trên 70ha dừa uống nước (dừa xiêm). Bước đầu, đảm bảo nguồn hàng đạt tiêu chuẩn đồng đều về chất lượng nước, cân nặng và hình thức của trái dừa.

Kinh nghiệm của Bến Tre, ngoài xác định tiêu chuẩn sản phẩm hàng hóa, quy mô vùng nguyên liệu, sản xuất theo nhu cầu thị trường... Ngành nông nghiệp tỉnh còn phối hợp với các đơn vị liên quan làm cầu nối để kết nối doanh nghiệp và nông dân, nhằm chủ động đầu ra sản phẩm.

Phải thay đổi tư duy sản xuất

Có thể thấy, câu chuyện “được mùa mất giá, được giá mất mùa” không còn là chuyện mới mẻ. Nhưng đó lại là vấn đề “nóng rẫy” mà các cấp, các ngành quản lý phải vào cuộc để đưa ra được lời giải.

Từ câu chuyện thanh long rớt giá, đến khoai lang, cam sành và nhiều loại nông sản khác đều có cùng nguyên nhân là tình trạng cung vượt cầu. Nhiều mặt hàng nông sản tăng diện tích, sản lượng, trong khi thị trường tiêu thụ không được mở rộng mà chủ yếu là Trung Quốc.

Ths. Nguyễn Văn Liêm- Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp- PTNT tỉnh Vĩnh Long cho rằng: “Tình trạng hiện nay là nông dân chạy theo sản xuất mặt hàng có giá cao. Nên theo quy luật cung cầu, khi dư thừa thì sẽ dẫn đến tình trạng ế hàng, dội chợ. Và khi xảy ra vấn đề về thị trường, giá cả thì không nên đổ thừa do ai, ngành nào mà cần phải ngồi lại rà soát, nghiên cứu coi vướng mắc ở đâu”.

Ở góc độ kinh doanh, ông Đặng Hữu Vân- Chủ tịch HĐQT Hợp tác xã Khánh Nhân- cho biết: “Trái cam đẹp, ngon, chất lượng không chỉ là yêu cầu thị trường, mà bạn hàng vẫn thích hơn, bán chậm vài ngày cũng không hư. Trái cam nhiều phân thuốc sẽ mau hư hỏng”. Ông Vân cũng cho rằng: “Phải rải vụ, chứ cam mà thu hoạch đông ken như cắt lúa đâu có được”.

Một góc nhìn khác, ông Phạm Chánh Trực- nguyên Phó Bí thư Thành ủy TP Hồ Chí Minh, nguyên Phó Chủ tịch UBND TP Hồ Chí Minh, nguyên Phó Trưởng Ban Kinh tế Trung ương- phân tích:

“Muốn thoát nghèo, ngoài việc lao động chăm chỉ, nông dân cần thay đổi tư duy, cách suy nghĩ. Ngày nay sản xuất nông nghiệp được hỗ trợ rất lớn từ các thành tựu khoa học, nếu mạnh dạn thay đổi và biết áp dụng các kỹ thuật sản xuất tiến bộ, hiệu quả sẽ được nâng lên đáng kể. Và nếu nông dân không mạnh dạn thay đổi thì sẽ vẫn nghèo”.

Bí thư Tỉnh ủy Đồng Tháp Lê Minh Hoan nói cần chuyển từ sản xuất nông nghiệp sang kinh tế nông nghiệp. Bởi theo ông, nền kinh tế thị trường, nói cho đơn giản là bán cái thị trường cần chứ không phải bán cái mình có. Vậy thì, cái thị trường cần là gì?

Là số lượng, là chất lượng, là giá cả hợp lý. Mình có thể tự hào là một quốc gia có nhiều tiềm năng phát triển nông nghiệp, thậm chí có ai đó nói đùa mình là “nồi cơm của cả thế giới”.

Nhưng người ta đánh giá rằng nông nghiệp xứ mình có 2 điểm yếu, thậm chí là điểm liệt chết người, đó là chi phí cao mà chất lượng lại kém. Chất lượng kém thì làm sao người tiêu dùng chấp nhận.

“Khuynh hướng sản xuất nông sản sạch đang được thế giới đặc biệt quan tâm, người tiêu dùng đòi hỏi ngày càng khắt khe hơn. Do đó, đòi hỏi nông dân phải biết tự thay đổi để “tự cứu mình”. Trước tiên, cần thay đổi quan điểm từ chạy theo sản xuất sản lượng lớn sang sản xuất chất lượng cao, giá trị cao”- ông Phạm Chánh Trực nói muốn phát triển bền vững, ngành nông nghiệp phải làm được điều đó.

Hướng tới nông nghiệp công nghệ cao

Ông Phạm Phú Ngọc Trai- Chủ tịch Công ty Tư vấn kinh doanh hội nhập Toàn Cầu (GIBC) đặt ra cho ngành nông nghiệp chính là chú trọng áp dụng công nghệ cao cùng với đổi mới và sáng tạo.

Vì đây là chìa khóa cho mọi vấn đề về hiệu quả trong sản xuất kinh doanh, từ đó góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh, gia tăng năng suất lao động, đồng thời nâng cao đời sống của lực lượng lao động trong nông nghiệp vốn có thu nhập thấp và không ổn định.

Bởi theo ông Phạm Phú Ngọc Trai: “Hiện nay chuỗi giá trị nông sản từ khâu đầu vào, sản xuất, sau thu hoạch, chế biến đến xuất khẩu đều tồn tại những hạn chế nhất định. Cụ thể, tại khâu đầu vào, chi phí còn cao với giá cả biến động. Ở khâu này còn diễn ra tình trạng “lạm dụng phân bón, thuốc bảo vệ thực vật”; đến khâu sản xuất, thì quy mô khá nhỏ, thiếu liên kết”.

Là doanh nghiệp sản xuất lúa gạo nhưng lại không sở hữu một thửa ruộng nào, TS. Nguyễn Thanh Mỹ- Chủ tịch kiêm Giám đốc Công ty Rynan Technologies Vietnam- cho biết trong 2 năm qua, doanh nghiệp của ông đã phát triển nhiều giải pháp, ứng dụng dựa trên nền tảng công nghệ để canh tác lúa như máy bón phân thông minh, máy cấy vùi, máy phun phân bón vi sinh, máy sạ lúa vùi phân và phun vi sinh hay phao quan trắc môi trường dựa trên nền tảng kết nối Internet và đã đạt được những kết quả khả quan.

Cụ thể, đối với việc bón phân chỉ cần bón 1 lần/vụ và lượng phân giảm hơn 50% so với cách truyền thống; nước canh tác giảm hơn 30%; lượng hóa chất bảo vệ thực vật giảm hơn 50%, công lao động, khí thải nhà kính cũng giảm.

“Đặc biệt, người dân canh tác không cần ra đồng vì tất cả đều được kết nối và điều khiển qua thiết bị thông minh. Đây là hướng đi cho ngành nông nghiệp, mà chính bản thân các hộ nông dân, các nhà sản xuất có thể tự thực hiện, thay vì chỉ tập trung vào việc vận động chính sách từ Nhà nước”- TS. Nguyễn Thanh Mỹ tin tưởng hướng đi này sẽ giúp doanh thu và thu nhập của người dân ổn định hơn.

Bà Vũ Kim Hạnh- Chủ tịch Hội Doanh nghiệp hàng Việt Nam chất lượng cao

Thế giới đang thay đổi xu hướng tiêu dùng từ 2N (ăn no, ăn ngon) thành 2S (ăn tốt cho sức khỏe, sắc đẹp) và chú ý đến tính an toàn, thiên nhiên và truyền thống (như bữa cơm do mẹ nấu, bữa ăn truyền thống); coi trọng nguồn gốc thực vật và theo xu hướng ăn chay; thực phẩm gắn với yếu tố truyền thống và bản địa; những phương thức chế biến thực phẩm mới như lên men và sấy; xu hướng ứng dụng công nghệ quét mã vạch (QR Code) để biết tất cả thông tin về một sản phẩm nông nghiệp... 

Ông Phạm Chánh Trực

Nền nông nghiệp được khuyến khích chạy theo sản lượng, phát triển theo chiều rộng. Kết quả là hàng năm chúng ta có quá nhiều lúa gạo phẩm chất thấp mà thiếu lúa gạo chất lượng cao, giá trị cao cho thị trường trung bình khá và cao cấp đang phát triển cả trên thế giới và ở trong nước. Trong khi thị trường thế giới có gạo 1.000- 2.000 USD/tấn thì gạo Việt Nam xuất khẩu chỉ trên dưới 400 USD/tấn.

Ông Nguyễn Văn Liêm- Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp- PTNT

Xây dựng chuỗi giá trị liên kết cần doanh nghiệp đủ mạnh

Liên kết chuỗi giá trị ở các nước như Thái Lan, Malaysia, Hàn Quốc, Nhật Bản,… làm rất bài bản. Từ đó giải quyết vấn đề đầu ra, hàng nông sản không có tình cảnh trúng mùa rớt giá, chính sách giá đảm bảo người dân có lời.

ĐBSCL hiện đang hình thành một số mô hình liên kết như: Long An với cây chanh, khóm, thanh long, Bến Tre với cây dừa, Đồng Tháp với cây sen… Việc xây dựng chuỗi giá trị liên kết phải có doanh nghiệp đủ mạnh đầu tư dây chuyền sản xuất và chế biến. Người dân sản xuất phải gắn với doanh nghiệp tiêu thụ, chế biến, chứ tự sản xuất, buôn bán trôi nổi thì sẽ vẫn loay hoay cái cũ.

Vai trò liên kết sản xuất rất quan trọng và không thể làm trong một sớm một chiều. Vĩnh Long đã tổ chức lại sản xuất gắn các tổ hợp tác để điều phối sản xuất. Vĩnh Long cái gì cũng có, nhưng chưa nằm trong chuỗi nào hết. Vì thế, định hướng của tỉnh xây dựng chuỗi liên kết sản xuất tập trung vào “3 cây, 3 con”, nhưng hiện nay dự án mới bắt đầu chạy rô-đai.

Nguồn: http://www.baovinhlong.com.vn