Bảo hiểm nông nghiệp: Bảo vệ quyền lợi chính đáng cho nhà nông

Tấm khiên vững chắc

Ông Hoàng Quang Phòng – Phó Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho biết, Việt Nam là một nước nông nghiệp, nhưng hàng năm thiên tai, dịch bệnh đã cướp đi của người nông dân khối tài sản ước tính 1,5% GDP. Vì vậy, người nông dân cần một sự bảo đảm cho thành quả và công sức lao động của mình và bảo hiểm nông nghiệp chính là niềm hy vọng mạnh mẽ nhất.

Bảo hiểm nông nghiệp phát huy hiệu quả đối với sản xuất nông nghiệp

Đặc biệt, đây cũng được coi là tấm khiên vững chắc để bảo vệ và góp phần đưa ngành nông nghiệp ngày càng tiệm cận hơn với sản xuất hàng hóa. Và điều này phải bắt nguồn từ chính các DN và sự thay đổi tư duy từ người nông dân.

Bảo hiểm nông nghiệp là một sản phẩm bảo hiểm truyền thống nằm trong số hơn 500 sản phẩm bảo hiểm phi nhân thọ hiện hành trên thị trường bảo hiểm thế giới (bao gồm trên 250 sản phẩm bảo hiểm tài sản, gần 200 sản phẩm bảo hiểm con người và xấp xỉ 100 sản phẩm bảo hiểm trách nhiệm).

Theo số liệu thống kê của Bộ NN&PTNT Việt Nam, tỷ trọng DN đầu tư vào sản xuất nông nghiệp chỉ chiếm dưới 1% trong tổng số DN của cả nước, và đa phần có quy mô vốn nhỏ, số DN có quy mô vốn dưới 5 tỷ đồng chiếm tới 55%.

Ngoài ra, rất ít DN đầu tư bài bản, chuyên nghiệp, phần lớn là DN dựa vào việc khai thác nguồn lực tự nhiên như đất đai, nước, chưa quan tâm đầu tư một cách căn cơ, ứng dụng khoa học công nghệ, hoặc đầu tư thiết bị hiện đại, chế biến sâu để tăng giá trị gia tăng. Trong khi đó, sự liên kết giữa các DN với các nhà khoa học và nông dân trong chuỗi giá trị sản xuất còn chưa chặt chẽ, dẫn đến chi phí cao, khả năng cạnh tranh thấp, chuỗi giá trị ngành hàng bị cắt đoạn, hiệu quả thấp.

Chính vì vậy, năng suất lao động của nông dân Việt Nam hiện thấp nhất trong khu vực Đông Nam Á, nông dân khó làm giàu trên chính mảnh ruộng của mình. Mặc dù ngành nông nghiệp có nhiều tiềm năng và dư địa phát triển, nhưng đến nay mới chỉ có một số ngành hàng có quy mô lớn, sản xuất theo chuỗi như sữa, trứng gia cầm, cá, thủy sản.

Còn lại sản xuất vẫn cơ bản manh mún, thực phẩm thiếu an toàn khiến người dân bất an. Chính sách dành cho ngành nông nghiệp nhiều nhưng không thiết thực. Hơn nữa, sự vào cuộc của các bộ, ngành, địa phương chưa tốt.

Ông Tăng Minh Lộc, Phó Chủ tịch Hội Khoa học phát triển nông nghiệp Việt Nam chia sẻ, bảo hiểm nông nghiệp là yếu tố quan trọng thúc đẩy phát triển nền nông nghiệp hàng hóa bền vững.

Bảo hiểm nông nghiệp sẽ giúp tất cả nông dân tham gia bảo hiểm đều phải theo quy trình sản xuất tiên tiến, giúp sản xuất an toàn, năng suất tăng, chất lượng tăng, giá thành giảm, từ đó giúp tăng thu nhập. Vì có bảo hiểm nên người nông dân tự tin sản xuất theo chỉ đạo, mở rộng quy mô sản xuất nên tăng ứng dụng tiến bộ kỹ thuật, mở rộng quy mô từ đó sẽ có nhiều sản phẩm hàng hóa hơn.

Bên cạnh đó, bảo hiểm cũng giúp giảm thiểu rủi ro cho người dân, khi gặp thiên tai sẽ được cơ quan bảo hiểm xét để bồi hoàn, có cơ hội tái sản xuất, phát triển bền vững.

Từ ý nghĩa đó, bảo hiểm nông nghiệp là cách tốt nhất đưa nông dân đến sản xuất hàng hóa, là giải pháp quan trọng để nhà nước thúc đẩy đổi mới cơ cấu, phát triển nền nông nghiệp hàng hóa, ông Lộc khẳng định.

Chính sách cần sát thực tiễn

Nông nghiệp là lĩnh vực rủi ro và ngày càng rủi ro, liên quan đến nhiều sản phẩm, đến nhiều hộ nông dân nên khi đã có quy trình sản xuất, biểu phí nhưng không có giám sát sẽ rất khó thực hiện. Cần giáo dục ý thức của người dân. Cần sự vào cuộc của hệ thống chính quyền, hợp tác chặt chẽ giữa chính quyền với DN. Bảo hiểm nông nghiệp chưa chất lượng nên nhiều sự cố chưa được khắc phục. DN tham gia cần thường xuyên nghiên cứu để có biện pháp kịp thời. Các cơ quan quản lý cần sâu sát lắng nghe thực tiễn để điều chỉnh chính sách kịp thời.

Bà Hoàng Thị Tính, Phó Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng giám đốc Công ty cổ phần Bảo hiểm Ngân hàng Nông nghiệp (ABIC) cho biết, ABIC là một DN bảo hiểm gắn bó với nông nghiệp, với bà con nông dân trong 10 năm qua, nhận thấy đây là một lĩnh vực tiềm năng nhưng rất khó triển khai và rủi ro cho các DN bảo hiểm.

Thực tế năm 2011, Chính phủ đã chỉ đạo triển khai thí điểm bảo hiểm nông nghiệp theo Quyết định 315/2011/QĐ-TTg và đạt được một số kết quả bước đầu như: Vận động được 304.017 hộ nông dân mua bảo hiểm cho nuôi trồng thủy sản, cây lúa và vật nuôi (trâu, bò, lợn, gà) với doanh thu phí bảo hiểm đạt 394 tỷ đồng, giải quyết bồi thường 712,9 tỷ đồng cho người mua bảo hiểm (chủ yếu là bồi thường thủy sản 306% doanh thu).

Tuy nhiên sau 3 năm triển khai thí điểm, mô hình triển khai thí điểm khó nhân rộng ra toàn quốc, đặc biệt trong lĩnh vực bảo hiểm thủy hải sản, bảo hiểm vật nuôi vì nhiều nguyên nhân bao gồm:

Mức độ tổn thất hàng năm trong lĩnh vực sản xuất nông nghiệp rất cao (ước tính 1,5%-2% GDP) đòi hỏi DN bảo hiểm phải có mức vốn lớn và có rất đông người tham gia bảo hiểm để đảm bảo không bị lỗ trong kinh doanh.

Cơ sở dữ liệu thống kê quốc gia về quy mô và mức độ tổn thất lại không đầy đủ và chi tiết nên không có cơ sở định phí rủi ro phù hợp. Mô hình sản xuất nông nghiệp trong khu vực nông thôn phổ biến là quy mô nhỏ, manh mún, cách thức nuôi trồng không bài bản và không theo quy trình chuẩn, thiếu các giải pháp phòng vệ và quản lý rủi ro khi có thiên tai dịch bệnh xảy ra.

Các DN bảo hiểm và nhà tái bảo hiểm chưa có nhiều kinh nghiệm về bảo hiểm nông nghiệp ở Việt Nam đặc biệt là khâu đánh giá rủi ro định phí bảo hiểm và giám định tổn thất... Thiếu cơ chế khuyến khích tham gia vào chương trình bảo hiểm nông nghiệp của khối ngân hàng, trong khi đây là chủ thể thực hiện các chương trình, chính sách lớn của Chính phủ trong phát triển nông nghiệp, nông thôn.

Để DN bảo hiểm kinh doanh có hiệu quả thì cần có người mua. Nếu không có chính sách thì người dân sẽ không mặn mà. Hiện nay chính sách tuyên truyền là đương nhiên, nhưng cũng cần có những điều khoản cụ thể. Ví dụ, nếu người dân, DN tham gia vào bảo hiểm nông nghiệp thì chính là một phần để người dân được vay vốn.

Đồng thời, vấn đề xác định rủi ro trong nông nghiệp là vấn đề rất khó, do đó đã có sự trục lợi bảo hiểm. Để tránh tình trạng trục lợi bảo hiểm nông nghiệp thì trong hợp đồng công ty bảo hiểm và người bảo hiểm phải có định mức kinh tế kỹ thuật của người mua sản phẩm. Định mức này sẽ do Bộ NN&PTNT đưa ra từng loại vật nuôi, loại cây phù hợp, ông Lê Xuân Luyện, Vụ Quản lý DN, Bộ NN&PTNT chia sẻ.