Mỹ đã chính thức công nhận tương đương hệ thống kiểm soát ATTP cá da trơn của Việt Nam

Vượt qua rào cản

- Theo Đạo luật Nông nghiệp 2014 (Farm Bill 2014), được cụ thể hóa bằng  Chương trình thanh tra cá da trơn (bộ Siluriformes) của Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ ban hành 3/2016 với 18 tháng chuyển tiếp có hiệu lực từ 01/9/2017, để tiếp tục xuất khẩu cá da trơn (chủ yếu là cá tra) vào Hoa kỳ, Việt Nam phải xây dựng và tổ chức hệ thống kiểm soát ATTP tương đương với Hoa Kỳ về 03 nhóm tiêu chí: (1) Hệ thống pháp luật trong kiểm soát chất lượng, ATTP; (2) Năng lực thực thi pháp luật của cơ quan thẩm quyền; (3) Điều kiện bảo đảm vệ sinh, ATTP trong toàn bộ quá trình từ sản xuất con giống, nuôi trồng, vận chuyển, sơ chế, chế biến, xuất khẩu cá tra vào Hoa Kỳ.

- Để đáp ứng quy định mới của Hoa Kỳ, Bộ Nông nghiệp và PTNT đã trình Chính phủ ban hành Chương trình hành động ứng phó xuất khẩu cá da trơn sang Hoa kỳ; tổ chức rà soát hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật; phổ biến, tập huấn cho người dân, doanh nghiệp về triển khai quy định mới của Hoa Kỳ; hoàn thiện hồ sơ đăng ký và chủ trì cùng các Bộ Ngành đàm phán với phía Hoa Kỳ để công nhận tương đương về hệ thống pháp luật vào tháng 2/2018.

- Tháng 5/2018, Đoàn thanh tra của Cơ quan thanh tra An toàn thực phẩm (FSIS) Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ (05 chuyên gia) sang đánh giá thực địa và ghi nhận việc thực thi hệ thống kiểm soát ATTP trong sản xuất, chế biến, xuất khẩu cá da trơn Việt nam hoàn toàn đáp ứng các qui định  của Hoa kỳ.

- Tháng 9/2018, FSIS đã công bố dự thảo công nhận Hệ thống của Việt Nam để xin ý kiến công chúng. Kết quả ý kiến ủng hộ của công chúng đối với Việt Nam đạt mức cao nhất (80%) so với tỉ lệ ủng hộ dành cho Trung Quốc (57%) và Thái Lan (40%). Và cuối cùng, ngày 31/10/2019, Bộ Nông nghiệp Hoa kỳ đã chính thức công bố quyết định công nhận tương đương hệ thống kiểm soát ATTP cá da trơn của Việt Nam xuất khẩu sang Hoa kỳ.

Cá da trơn rộng đường vào Mỹ

Việc Hoa Kỳ công nhận tương đương hệ thống kiểm soát ATTP cá da trơn của Việt Nam xuất khẩu sang Hoa kỳ là động lực quan trọng thúc đẩy phát triển ngành cá tra bền vững trong thời gian tới, cụ thể như sau:

- Khẳng định năng lực kiểm soát chất lượng, an toàn thực phẩm chuỗi sản xuất, chế biến xuất khẩu cá tra của Việt Nam đã đáp ứng 1 trong những yêu cầu khắt khe nhất, giúp cá tra Việt Nam dễ dàng hơn trong việc tiếp cận và mở rộng thị trường xuất khẩu không chỉ Hoa kỳ mà còn các thị trường khác.

- Việt Nam được bổ sung thêm doanh nghiệp đăng ký xuất khẩu cá tra vào Hoa Kỳ (hiện nay là 13 doanh nghiệp) và quan trọng hơn là tạo niền tin cho nhà nhập khẩu Hoa kỳ yên tâm nhập khẩu sẽ gia tăng sản lượng, giá trị xuất khẩu cá tra vào thị trường này trong những tháng cuối năm 2019, góp phần tăng trưởng ngành hàng cá tra năm 2019.

- Đáp ứng yêu cầu công nhận tương đương của Hoa kỳ, góp phần chuyển mạnh ngành nuôi cá tra từ sản xuất nhỏ lẻ sang sản xuất lớn trên cơ sở kiểm soát có hệ thống từ con giống đến sản phẩm cuối cùng, đồng thời tạo tiền đề cho sự phát triển bền vững của ngành thủy sản.

Cùng với việc chính thức công nhận tương đương hệ thống kiểm soát ATTP cá da trơn của Việt Nam xuất khẩu sang Hoa kỳ, ngày 11/10/2019,Bộ Thương mại Mỹ (DOC) cũng đã thông báo quyết định sơ bộ của đợt rà soát thuế chống bán phá giá lần thứ 15 (POR15) cho giai đoạn từ ngày 1/8/2017 đến ngày 31/7/2018 đối với sản phẩm cá tra, cá basa của Việt Nam, theo đó Công ty Vĩnh Hoàn, Công ty Biển Đông duy trì mức thuế suất là 0 USD/kg; bổ sung 02 doanh nghiệp sẽ được xem xét áp dụng mức thuế suất là 0 USD/kg dự kiến trong tháng 11/2019 (Công ty CP Thủy sản NTSF và Công ty CP XNK Thủy sản Cần Thơ - CASEAMEX). Như vậy, sắp tới có 04 doanh nghiệp Việt Nam được phép xuất khẩu cá tra vào Hoa Kỳ với thuế suất 0 USD/kg sẽ đẩy mạnh kim ngạch xuất khẩu cá tra vào thị trường này trong những tháng cuối năm 2019.

Nỗ lực giành thị trường

Theo qui định, sau khi công nhận tương đương Bộ Nông nghiệp Hoa kỳ tiếp tục giám sát, định kỳ thanh tra lại Hệ thống kiểm soát ATTP chuỗi sản xuất kinh doanh cá tra Việt Nam. Do vậy để duy trì việc công nhận và mở rộng xuất khẩu sang Hoa kỳ và các thị trường khác, chúng ta cần tiếp tục rà soát hoàn thiện và triển khai hệ thống chính sách pháp luật và tổ chức tốt việc thực thi Chương trình kiểm soát ATTP trong sản xuất kinh doanh cá tra tiêu dùng trong nước và xuất khẩu.

Theo thống kê, hiện Việt Nam có sản lượng cá tra 1,3 triệu tấn, Ấn Độ cũng đã có 650.000 tấn, Bangladesh 450.000 tấn, Indonesia 110.000 tấn.Trung Quốc cũng đã nuôi và thu hoạch 10.000 tấn cá tra ở Hải Nam. Sản phẩm cá tra của các nước này  đã tham gia vào thị trường xuất khẩu, mặc dù hiện đang chiếm thị phần nhỏ nhưng việc các quốc gia này đầu tư tăng sản lượng nuôi sẽ là yếu tố cạnh tranh quan trọng đối với các doanh nghiệp Việt Nam. Chính vì vậy, yêu cầu đặt ra là Ngành cá tra phải thay đổi theo hướng tích cực cải thiện từ nuôi, chế biến, xuất khẩu, và tổ chức sản xuất, chế biến gắn kết chặt chẽ với phát triển thị trường để nâng cao năng lực cạnh tranh, mở rộng thị trường.

Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và PTNT Nguyễn Xuân Cường cho rằng, ngành cá tra với diện tích khoảng 5.000ha, nhưng kim ngạch xuất khẩu đã đạt 1,8 tỷ USD và còn nhiều tiềm năng, dư địa phát triển. Tuy nhiên, ngành cá tra Việt Nam vẫn còn một số điểm  chưa yên tâm, đó là một số khâu còn yếu, liên kết chuỗi giá trị chưa chặt chẽ, tính cạnh tranh chưa cao,... Do đó, yêu cầu các địa phương phát triển mặt hàng cá tra cần xem khâu giống là khâu “yết hầu”. Cùng với đó, phải tăng cường sự liên kết trong sản xuất, tiêu thụ, ứng dụng công nghê tiến tiến, giá tăng giá trị ... tận dụng tốt lợi thế từ việc Mỹ công nhận tương đương hệ thống kiểm soát ATTP cá da trơn của Việt Nam xuất khẩu để phát triển, mở rộng thị trường xuất khẩu, góp phần quan trọng vào việc thực hiện đề án tái cơ cấu Ngành Nông nghiệp./.