Bộ trưởng Lê Vĩnh Tân: Tạo môi trường tốt nhất để nhân tài được phát huy tài năng, sở trường

Bộ trưởng Lê Vĩnh Tân: Thực hiện Kết luận số 86-KL/TW ngày 24/01/2014 của Bộ Chính trị về chính sách thu hút, tạo nguồn cán bộ từ sinh viên tốt nghiệp xuất sắc, cán bộ khoa học trẻ, ngày 05/12/2017, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 140/2017/NĐ-CP về chính sách thu hút, tạo nguồn cán bộ từ sinh viên tốt nghiệp xuất sắc, cán bộ khoa học trẻ và có hiệu lực từ ngày 20/01/2018.

Để triển khai thực hiện Nghị định số 140/2017/NĐ-CP, ngày 31/5/2018, Bộ Nội vụ đã có Công văn số 2458/BNV-CTTN đề nghị các cơ quan, tổ chức, đơn vị thuộc phạm vi điều chỉnh của Nghị định tổ chức quán triệt, phổ biến, tuyên truyền, nâng cao nhận thức của cấp ủy, chính quyền trong việc thu hút, tạo nguồn cán bộ từ sinh viên, tốt nghiệp xuất sắc, cán bộ khoa học trẻ. Xây dựng Kế hoạch triển khai thực hiện Nghị định nhằm thu hút được sinh viên tốt nghiệp xuất sắc, cán bộ khoa học trẻ đáp ứng đủ tiêu chuẩn, điều kiện quy định tại Điều 2, Nghị định số 140/2017/NĐ-CP vào làm việc trong các cơ quan, tổ chức, đơn vị bảo đảm công khai, minh bạch, khách quan và cạnh tranh trên cơ sở bám sát mục tiêu, yêu cầu của chính sách đã được Bộ Chính trị thông qua tại Kết luận số 86-KL/TW. 

Căn cứ Nghị định số 140/2017/NĐ-CP và hướng dẫn của Bộ Nội vụ, các bộ, ngành và địa phương đã ban hành Kế hoạch triển khai thực hiện. Kết quả, một số bộ, cơ quan ở Trung ương và địa phương đã triển khai và tuyển dụng sinh viên tốt nghiệp xuất sắc, cán bộ khoa học trẻ như Ban Tổ chức Trung ương, Bộ Tài chính, UBND tỉnh Bạc Liêu, UBND tỉnh Quảng Trị, UBND tỉnh Quảng Ngãi… Đồng thời, Bộ Nội vụ tiếp tục theo dõi tình hình thực hiện Nghị định số 140/2017/NĐ-CP để tổng hợp, báo cáo cấp có thẩm quyền. Cụ thể: xây dựng trang thông tin và cơ sở dữ liệu về sinh viên tốt nghiệp xuất sắc, cán bộ khoa học trẻ; tiếp tục kiểm tra, hướng dẫn các bộ, ngành và địa phương triển khai thực hiện Nghị định số 140/2017/NĐ-CP đảm bảo có hiệu quả.

Phóng viên: Như báo chí đã thông tin thời gian qua, nhiều bộ, ngành, địa phương đã ban hành các chính sách “trải thảm đỏ” nhằm thu hút nhân tài, tuy nhiên, có một thực tế là việc trọng dụng và tạo môi trường làm việc thuận lợi cho nhân tài phát huy sở trường thì chưa thực sự được chú trọng. Bộ trưởng có cho rằng, trong vấn đề thu hút nhân tài thì một vài nơi vẫn làm theo kiểu “đối phó”?

Bộ trưởng Lê Vĩnh Tân: Việc thu hút, trọng dụng và tạo môi tạo môi trường thuận lợi cho nhân tài phát huy sở trường là rất quan trọng. Tuy nhiên, qua kiểm tra, rà soát thực tế cũng cho thấy nhận thức, quyết tâm của một số bộ, ngành, địa phương chưa cao, thiếu quyết liệt trong việc xây dựng và thực hiện các biện pháp thu hút nhân tài về làm việc, trong đó có việc trọng dụng và tạo môi trường thuận lợi cho nhân tài phát huy tài năng, sở trường. 

Mặc dù vậy, việc thu hút, trọng dụng nhân tài theo kiểu “đối phó” xét về hiện tượng có thể đưa ra nhận định như vậy, nhưng về bản chất thì đến nay chưa có cơ sở chắc chắn để khẳng định nhận định đó là đúng. 

Những năm qua, Bộ Nội vụ đã tiến hành thanh tra công tác tổ chức cán bộ ở hầu khắp các bộ, ngành, địa phương và chưa phải xử lý trường hợp nào như vậy. 

Tôi chỉ lấy một ví dụ, để xây dựng được đội ngũ cán bộ cấp chiến lược theo tinh thần Nghị quyết số 26-NQ/TW của Trung ương thì phải qua rất nhiều khâu nghiêm ngặt, với nhiều văn bản, chính sách được cụ thể hóa, tạo thành cơ chế kiểm soát rất chặt chẽ, nghiêm ngặt từ bên trong và bên ngoài để chống chạy chức, chạy quyền thì rất khó có dư địa cho việc thu hút nhân tài theo kiểu “đối phó” hoặc dự kiến sẵn nhân sự. 

Phóng viên: Ngày 17/7/2019,tại Hội thảo khoa học “Chiến lược thu hút, trọng dụng nhân tài trong khu vực công” do Bộ Nội vụ tổ chức, PGS.TS Lê Minh Thông, Trợ lý Chủ tịch Quốc hội cho rằng, “đầu tư cho nhân tài là đầu tư cho rủi ro”. Vậy quan điểm của Bộ trưởng về vấn đề này thế nào?

Bộ trưởng Lê Vĩnh Tân: Cần phải khẳng định rằng, việc phát hiện, thu hút, trọng dụng nhân tài vào một trong những lĩnh vực trọng tâm, trọng điểm là xây dựng thể chế, chính sách phục vụ phát triển bền vững. 

Như chúng ta đã biết, trong chu trình chính sách có nhiều khâu, trong đó có khâu nghiên cứu tiền khả thi để đề xuất chính sách (có nơi còn gọi là phòng thí nghiệm chính sách). Nhân tài, dù tiến hành nghiên cứu cơ bản ở khâu tiền khả thi trong lĩnh vực khoa học tự nhiên - kỹ thuật, khoa học công nghệ hay khoa học xã hội và nhân văn đều luôn hàm chứa những rủi ro. Lịch sử các cuộc cách mạng khoa học, các phát minh nổi tiếng trong mọi lĩnh vực đều cho thấy, để đi đến thành công thì phải trải qua nhiều thất bại, tốn kém, thậm chí có những nghiên cứu rất tốn kém mà cuối cùng vẫn không đi đến thành công. Nhưng nếu không chấp nhận đầu tư cho rủi ro thì không thể có thành công.

Phóng viên: Vậy theo Bộ trưởng, thu hút nhân tài trong lĩnh vực công cần tập trung vào những vị trí, công việc nào để có thể đem lại kết quả tốt nhất?

Bộ trưởng Lê Vĩnh Tân: Vấn đề này đã được Chính phủ xác định rõ tại Nghị quyết số 132/NQ-CP ngày 24/10/2018 ban hành Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết số 26-NQ/TW và Kế hoạch số 10-KH/TW của Bộ Chính trị thực hiện Nghị quyết số 26-NQ/TW. Theo đó, cần ban hành cơ chế, chính sách để phát hiện, thu hút, trọng dụng nhân tài có trọng tâm, trọng điểm, nhất là các ngành, lĩnh vực mũi nhọn phục vụ cho phát triển nhanh, bền vững. Đó là các lĩnh vực kinh tế, chính trị, văn hóa - xã hội, khoa học - công nghệ; trong đó phải hướng vào hai trọng tâm là xây dựng thể chế phát triển bền vững (về kinh tế, về xã hội, về tài nguyên và bảo vệ môi trường) và nhân lực chất lượng cao. 

Tài nguyên thiên nhiên thì hữu hạn, còn thể chế tốt và nhân lực tốt (nhân lực chất lượng cao) là tài nguyên vô hạn - kinh nghiệm thành công của các quốc gia phát triển trên thế giới (trong đó có nhiều quốc gia ở rất gần với chúng ta như Hàn Quốc, Nhật Bản, Singapore) cho thấy, phải hướng vào ưu tiên có thể chế tốt và nhân lực tốt. Chúng ta cũng cần rút ra bài học kinh nghiệm này từ các nước phát triển để có thị trường nhân lực, thị trường tài chính, thị trường khoa học, công nghệ… tốt để đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững của đất nước.

Phóng viên: Có nhiều ý kiến cho rằng, để thu hút, tuyển chọn được người có tài năng cần phải xác định rõ các tiêu chí, tuy nhiên, hiện nay chưa có văn bản pháp luật quy định chi tiết nên một số bộ, ngành, địa phương chưa có cách hiểu thống nhất. Bộ Nội vụ sẽ tham mưu, đề xuất những giải pháp để khắc phục những bất cập này thế nào, thưa Bộ trưởng?

Bộ trưởng Lê Vĩnh Tân: Có một bộ tiêu chí chính thức để đánh giá, xác định ai có tài năng thực sự là điều mọi quốc gia, mọi tổ chức và cả xã hội đều mong muốn. Tuy nhiên, đánh giá mọi sự việc, hiện tượng nói chung đã khó, đánh giá con người càng khó hơn. Cổ nhân có câu “Cái quan định luận”, nghĩa là chỉ có thể đánh giá một con người cụ thể khi người đó không còn nữa; song lịch sử cũng cho thấy, có những nhân vật chưa thể đưa ra đánh giá cuối cùng dù họ đã cách xa chúng ta hàng nhiều thế kỷ. Đánh giá nhân tài cũng không ngoài quy luật chung đó, nên khó có thể đưa ra bộ tiêu chí chính thức. 

Cũng vì khó đưa ra tiêu chí đánh giá, nên cũng khó đưa ra định nghĩa thế nào là nhân tài. Chúng ta có thể kể ra rằng Anbe Anhxtanh là thiên tài, Isắc Niu tơn là thiên tài, C.Mác, Ph.Ăngghen, V.I.Lênin, Chủ tịch Hồ Chí Minh là những lãnh tụ thiên tài của phong trào cộng sản và công nhân quốc tế, bởi những cống hiến, đóng góp của họ đã được lịch sử minh chứng và cả cộng đồng quốc tế công nhận, thừa nhận; song, sẽ rất khó để chỉ ra một người cụ thể, đang trong một độ tuổi nhất định có phải là nhân tài hay không, bởi những cống hiến, đóng góp của họ cần có thời gian để kiểm chứng trong thực tiễn. 

Về chính sách thời gian tới, Chính phủ đã chỉ đạo tập trung vào ba nội dung cơ bản là: chính sách phát hiện nhân tài, chính sách thu hút nhân tài và chính sách trọng dụng nhân tài ở các ngành, lĩnh vực mũi nhọn phục vụ cho phát triển nhanh, bền vững. Những bất cập hiện nay cũng chủ yếu ở trong ba nội dung này, do đó, việc ban hành chính sách sẽ là giải pháp khắc phục các bất cập đang tồn tại trên thực tế. Tôi muốn nhấn mạnh rằng, động lực sâu xa của pháp luật phương Đông là ngăn ngừa các xung đột xã hội; còn động lực sâu xa của pháp luật phương Tây là giải quyết các xung đột xã hội. 

Do đó, chính sách phát hiện, thu hút, trọng dụng nhân tài ban hành thời gian tới cần chú ý đặc điểm rất quan trọng này để làm sao tạo được môi trường tốt nhất có thể cho nhân tài phát huy tài năng, sở trường của họ để cống hiến cho đất nước, dân tộc và nhân loại.

Phóng viên: Hiện Bộ Nội vụ đang xây dựng Đề án chiến lược quốc gia thu hút, trọng dụng nhân tài, với mục đích tạo cơ sở pháp lý cho việc phát hiện, đào tạo, bồi dưỡng để thu hút nhân tài tham gia vào các cơ quan, tổ chức trong hệ thống chính trị. Xin Bộ trưởng cho biết những điểm giống và khác nhau giữa Đề án này và Nghị định số 140/2017/NĐ-CP? Bộ trưởng kỳ vọng gì sau khi Đề án này được thông qua? 

Bộ trưởng Lê Vĩnh Tân: Thứ nhất, Đề án Chiến lược quốc gia về thu hút, trọng dụng nhân tài và Nghị định số 140/2017/NĐ-CP về chính sách thu hút, tạo nguồn cán bộ từ sinh viên tốt nghiệp xuất sắc, cán bộ khoa học trẻ đều có chung mục đích là cụ thể hóa, thể chế hóa đường lối, chính sách của Đảng và pháp luật của Nhà nước về công tác tổ chức, cán bộ.

Thứ hai, Đề án Chiến lược quốc gia về thu hút, trọng dụng nhân tài là một Đề án chính sách để triển khai thực hiện Nghị quyết số 132/NQ-CP ngày 24/10/2018 ban hành Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết số 26-NQ/TW và Kế hoạch số 10-KH/TW của Bộ Chính trị thực hiện Nghị quyết số 26-NQ/TW; còn Nghị định số 140/2017/NĐ-CP về chính sách thu hút, tạo nguồn cán bộ từ sinh viên tốt nghiệp xuất sắc, cán bộ khoa học trẻ là một văn bản quy phạm pháp luật. 

Thứ ba, như tên gọi của nó, Nghị định số 140/2017/NĐ-CP chỉ tập trung điều chỉnh về chính sách thu hút, tạo nguồn cán bộ từ sinh viên tốt nghiệp xuất sắc, cán bộ khoa học trẻ. Đề án Chiến lược quốc gia về thu hút, trọng dụng nhân tài có phạm vi và đối tượng điều chỉnh rộng hơn Nghị định số 140/2017/NĐ-CP.

Như trên tôi đã nói, chính sách phát hiện, thu hút, trọng dụng nhân tài ban hành thời gian tới cần chú ý đặc điểm rất quan trọng này để làm sao tạo môi trường tốt nhất có thể để cho nhân tài được phát huy tài năng, sở trường của họ. Môi trường đó bao gồm cả môi trường pháp lý, môi trường học thuật…, song điều quan trọng là chính sách, pháp luật thu hút nhân tài không chỉ là để phát huy mà còn phải bảo vệ nhân tài, tạo ra an toàn pháp lý cho nhân tài yên tâm làm việc, cống hiến, đóng góp đúng với tài năng, sở trường của họ./.

Phóng viên: Xin trân trọng cám ơn Bộ trưởng! Kính chúc Bộ trưởng luôn dồi dào sức khỏe, lãnh đạo thực hiện hoàn thành xuất sắc các nhiệm vụ được giao!