Đổi thay 'số phận' đồi chè

Đặc biệt, không chỉ thu hái búp non, người làm chè còn có thu nhập đáng kể từ lá bánh tẻ, lá già và các bộ phận của cây nhờ nhiều dòng sản phẩm khác nhau của công ty.  

Chuyện lạ ở vùng chè: Lá già vẫn cao giá

Sớm bén rễ tại vùng đất Hóa Thượng, cây chè đã gắn bó với người nông dân xóm Văn Hữu từ đầu những năm 1960. Xóm Văn Hữu hiện có 157 hộ, 650 nhân khẩu, trong đó hơn nửa số hộ tham gia trồng và chế biến chè.

Cây chè đã gắn bó với người nông dân xóm Văn Hữu từ đầu những năm 1960.

Điều kiện tự nhiên nhiều đồi núi xen kẽ với ruộng đồng, người dân trong xóm trồng lúa, làm chè và trồng rừng. Cây chè là cây cho thu nhập chính với tổng diện tích gần 20ha đất trồng chè, mỗi năm, sản xuất được từ 75 - 80 tấn chè búp khô thương phẩm.

Anh Nguyễn Kim Công (SN 1993) tâm sự, trước đây nhà anh trồng nhiều chè nhưng có thời gian chè không được giá nên chặt bỏ để trồng keo, chỉ để lại có 1,3ha. Rồi diện tích chè đó cũng tiếp tục bỏ hoang vì anh đi làm ăn xa, nhà không có người làm chè.

Năm 2017, Trung tâm Khuyến nông Thái Nguyên đã liên kết với Cty CP NTEA chi nhánh Thái Nguyên triển khai xây dựng mô hình sản xuất chè hữu cơ tại xóm Văn Hữu với 4 hộ nông dân tham gia, quy mô sản xuất 5ha. Các hộ dân được cán bộ khuyến nông hướng dẫn sử dụng phân hữu cơ hoai mục và chế phẩm hữu cơ theo quy trình, được hỗ trợ phân bón và thuốc bảo vệ thực vật.

Theo anh Công, làm chè hữu cơ những năm đầu rất vất vả vì liên tục phải có mặt ở đồi chè. Mọi công việc đều phải làm thủ công hết, từ cuốc rãnh, bỏ phân, nước tưới, xới cỏ đảm bảo cỏ sạch quanh năm mà không sử dụng thuốc trừ cỏ. Trong khi các hộ khác cần từ 2 - 3 năm để cải tạo đất, đồi chè nhà anh Công để mọc tự nhiên trong thời gian dài, hóa ra lại rất thuận lợi khi chuyển đổi sang làm chè hữu cơ. Năm 2018, qua kiểm định đạt yêu cầu, công ty đã bắt đầu thu mua sản phẩm của gia đình anh.

Tính chi li, tham gia liên kết năm 2017, gia đình anh Công được hỗ trợ hơn 20 tấn phân bón ủ mục và thuốc bảo vệ thực vật. Ngoài công chăm bón, gia đình không phải đầu tư chi phí gì.

Giá thu mua của công ty khá cao so với thị trường, chè búp khô từ 250 - 300 nghìn đồng/kg, búp tươi 30 nghìn đồng/kg, lá già 10 nghìn đồng/kg. Điều khác biệt nhất so với làm chè truyền thống là chè hữu cơ không thu hái theo lứa, gia đình ngày nào cũng có sản phẩm để thu hoạch và có thu nhập hàng ngày, từ búp non cho đến lá già.

Từ chỗ bỏ chè để đi làm thuê kiếm sống, giờ đây gia đình anh Công có 3 người chỉ tập trung làm chè và nhiều khi còn phải thuê thêm người thu hái. Có ngày, tiền bán chè lên đến gần chục triệu đồng.  

Chè và môi trường đều cần sạch

Mang tư duy thay đổi và phương pháp sản xuất chè hữu cơ đến Thái Nguyên - thủ phủ trà Việt để đầu tư, ông Lê Quang Quyết, Giám đốc Chi nhánh Cty CP NTEA Việt Nam tại Thái Nguyên cho biết, ban đầu, đơn vị đón nhận nhiều hoài nghi, phản ứng. Rằng làm chè mà không thuốc sâu, không phân bón hóa học, thuốc bón lá, kích phọt đủ loại thì chỉ có lấy sâu chè, lấy rễ chè pha nước mà uống.

Ông Lê Quang Quyết, Giám đốc Chi nhánh Cty CP NTEA Việt Nam tại Thái Nguyên giới thiệu vườn chè hữu cơ tại làng chè truyền thống Văn Hữu.

Làm chè hữu cơ không phải nói làm là làm ngay được mà phải kiên trì theo đuổi. Đối với cây chè, phải mất ít nhất 3 năm không bón phân hóa học, không sử dụng thuốc bảo vệ thực vật thì cây và đất mới hết tồn dư chất hóa học.

Với tổng nguồn vốn đầu tư trên 30 tỷ đồng, Chi nhánh Cty NTEA Việt Nam tại Thái Nguyên đã tạo ra phương thức sản xuất chè công nghệ cao. Áp dụng đồng bộ tiến bộ khoa học kỹ thuật trong việc canh tác cũng như chế biến sản phẩm chè. Mỗi lô chè đều được quy hoạch và có biển ghi thứ tự riêng. Ở các lô đều có giàn van xoay tưới tự động cùng hệ thống cảm biến điều khiển tự động từ xa.

Từ nhà xưởng, kho bảo quản, trưng bày sản phẩm đều được lắp đặt các trang thiết bị phục vụ việc theo dõi, chăm sóc cho cây chè, sản phẩm chè. Công ty sử dụng công nghệ điện toán đám mây vào hệ thống tưới tiêu tự động, sử dụng chip điện tử để theo dõi hướng gió, độ ẩm, dinh dưỡng và dự báo thời tiết. Ngoài việc sử dụng phân đã được ủ kỹ, một số loại loại chế phẩm sinh học an toàn để kích thích khả năng hấp thụ của cây được sử dụng như IMZ, BIO FIM… 

Cam kết thu mua toàn bộ chè đạt tiêu chuẩn hữu cơ cho người làm chè tại các địa phương trên toàn tỉnh, ông Lê Quang Quyết, Giám đốc Chi nhánh Cty CP NTEA Việt Nam tại Thái Nguyên cho biết, công ty cam kết mua chè búp tươi hữu cơ với giá cao hơn so với chè thông thường. Là đơn vị đầu tiên được tổ chức chứng nhận quốc tế Biocer International trao chứng nhận sản phẩm trà đạt tiêu chuẩn hữu cơ nông nghiệp IFOAM, ngoài sản phẩm chè xanh công ty còn sản xuất khá đa dạng các sản phẩm như trà túi lọc, bột trà xanh Matcha, trà sữa…

Đến làng chè truyền thống xóm Văn Hữu thăm trụ sở Chi nhánh Cty CP NTEA Việt Nam tại Thái Nguyên, hình ảnh những đồi chè sạch được chăm sóc theo phương pháp tiên tiến hiện đại đã giúp cho người tiêu dùng đặt niềm tin vào các sản phẩm của Công ty.

Ông Quyết chia sẻ, sản xuất chè hữu cơ mang lại sức khỏe cho người sản xuất và người tiêu dùng, đồng thời góp phần giữ cân bằng hệ sinh thái và tạo ra môi trường sống tốt hơn. Trong những năm qua NTEA Thái Nguyên luôn không ngừng ứng dụng khoa học kỹ thuật tiên tiến để góp phần nâng cao năng suất và chất lượng cây chè. Mới đây, công ty đã quyết định đầu tư hệ thống tưới tiêu thông minh 4.0 APPA giúp cho việc chăm sóc cây chè trở nên dễ dàng hơn bao giờ hết. Hệ thống tưới tiêu thông minh 4.0 APPA tự động tưới theo hẹn giờ và tự động tưới theo độ ẩm đất.

"Mục tiêu NTEA Thái Nguyên hướng đến là đạt các tiêu chuẩn theo phương pháp Organic của thế giới. Vì vậy, chăm sóc được coi là một phần tất yếu của vườn chè. Có thể năng suất sẽ giảm so với canh tác hóa học, tuy nhiên chúng tôi sẽ có được những sản phẩm chất lượng cao, mang hương vị tự nhiên và vô cùng tốt cho sức khỏe", ông Quyết nói.

Tháng 8/2019, những người làm chè giỏi nhất của huyện Đại Từ - vùng chè lớn nhất của Thái Nguyên, qua sự hỗ trợ của Cty TNHH Khai thác chế biến khoáng sản Núi Pháo đã có chuyến tham quan mô hình chè hữu cơ này. Không chỉ tận mắt quan sát, họ còn hái búp nếm thử và khẳng định chất lượng chè hữu cơ vượt trội chè thông thường với hương thơm đậm và vị ngọt sắc.

Người làm chè cũng nhận thức rõ lợi ích về sức khỏe khi không sử dụng chất hóa học trong sản xuất, cũng như môi trường sống trở nên trong lành. Đồng thời với đó là lợi ích kinh tế do sản xuất hữu cơ mang lại, là động lực để người nông dân trên toàn tỉnh nghiêm túc suy nghĩ việc chuyển đổi sang phương thức làm chè bền vững, thân thiện môi trường.