Dòng họ hiếu học bừng sáng quê nghèo

Tiếp chúng tôi trong ngôi nhà truyền thống của dòng họ, ông Cù Ngọc Phách, 73 tuổi, Chủ tịch Chi hội Khuyến học 2 dòng họ Cù cho biết, dòng họ của ông có nguồn gốc từ miền Trung, nhiều người từng làm quan trong triều Nguyễn, trong đó có cụ Cù Phúc An làm tới chức quan lãnh binh. Nhưng rồi do hoàn cảnh, những người con của dòng họ Cù quyết định di dời đến xã Vĩnh Chân lập nghiệp. Tại đất này, ba đời đầu tiên, do hoàn cảnh kinh tế khó khăn nên chuyện học của con cháu dường như chững lại, đến đời sau mới xuất hiện nhân tài. Có lúc, dòng họ Cù có tới 5 - 6 võ quan.

Đầu thế kỷ XX, toàn xã Vĩnh Chân có 5 thầy đồ dạy chữ Nho và họ đã giúp nhiều khóa sinh vượt qua thi hương, lọt vào kỳ thi hội, trong đó, dòng họ Cù đóng góp không ít. Đến năm 1945, dòng họ Cù có tới 6 thầy đồ.

Trải qua 15 đời kể từ khi di dời dòng họ, với biết bao thăng trầm, ngày nay, dòng họ Cù vẫn phát huy tốt truyền thống hiếu học. Qua những dịp giỗ tổ hay họp họ, dòng họ Cù luôn đặt vấn đề học hành lên hàng đầu. Theo đó, năm 2000, dòng họ đã thành lập Chi hội Khuyến học 2 dòng họ Cù. Người có công khởi xướng phong trào này là ông Cù Văn Quế, nguyên Trưởng phòng Hành chính, lưu trữ (Văn phòng Tỉnh ủy Vĩnh Phú - cũ).

Ông Cù Văn Hùng, Phó chủ tịch Chi hội Khuyến học 2 lần lượt giở bảng danh sách được ghi chép cẩn thận trong khổ giấy to, trong đó là tên các cháu học sinh mang họ Cù có thành tích cao trong học tập. Tuy nét mực đã nhòe theo thời gian nhưng sự tỉ mỉ, chính xác tới từng cái tên, ngày sinh… đã cho chúng tôi biết sự quan tâm đặc biệt của họ Cù với công tác khuyến học. Ông Hùng cho biết, cứ vào dịp giỗ tổ, Tết Trung thu, đầu năm học, dòng họ lại tổ chức trao thưởng cho các cháu đỗ đạt cao. Các cháu được đứng trước bàn thờ tổ để vinh danh, thể hiện lòng tự hào trước tổ tiên và phát huy ý thức hiếu học của mình.

Theo ông Phách, đến nay, dòng họ Cù đã có gần 200 người tốt nghiệp đại học, trong đó có 15 tiến sỹ, 3 giáo sư và phó giáo sư, 1 nhà giáo nhân dân, 3 nhà giáo ưu tú, gần 40 đảng viên từ 40-60 tuổi Đảng. Có thể kể đến những tấm gương tiêu biểu như bà Cù Thị Hậu, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Anh hùng Lao động, đại biểu Quốc hội, nguyên Chủ tịch Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, hiện là Chủ tịch Hội Người cao tuổi Việt Nam; ông Cù Văn Chước, chuyên viên cao cấp, người trực tiếp phục vụ Bác Hồ trong suốt 15 năm; bà Cù Thị Hợp, nhà giáo nhân dân, nguyên Phó giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo Vĩnh Phú (cũ). Ngoài ra, trong dòng họ còn có 3 tỉnh ủy viên, 9 chánh - phó giám đốc sở, 10 chủ tịch - phó chủ tịch UBND quận, huyện, 9 đại tá quân đội…

Ông Phách cho biết, trong 11 năm thực hiện công tác khuyến học, cả dòng họ đã đóng góp hơn 100 triệu đồng vào quỹ khen thưởng, đã chi thưởng 75 triệu đồng cho 168 cháu đỗ đại học và 57 cháu học sinh giỏi các cấp. Năm học 2011-2012, dòng họ có 9 cháu đoạt danh hiệu học sinh giỏi, trong đó có 2 giải nhất cấp tỉnh, 4 giải nhì, 3 giải ba.

Với những thành tích đạt được trong công tác khuyến học khuyến tài, dòng họ Cù chi 2 ở Vĩnh Chân liên tục nhận những phần thưởng cao quý như Bảng vàng khuyến học do Trung ương Hội Khuyến học Việt Nam trao tặng; Bảng vàng của Chủ tịch Hội Khuyến học tỉnh Phú Thọ... Nhưng có lẽ, phần thưởng cao quý hơn cả chính là sự thành đạt của những người con, người cháu, sự đóng góp của họ đối với làng quê, với mọi miền đất nước, như lời khẳng định của ông Cù Ngọc Phách: “Những người con của dòng họ Cù hôm nay đã và đang trở về giúp đỡ và làm giàu cho quê hương, cũng như ở mọi miền đất nước”.

Nguyễn Thế Lượng (kinhtenongthon.com.vn)