Nhật Bản hợp tác hình thành chuỗi giá trị nông sản cho Việt Nam

Tại cuộc họp, ông Mori Mutsuya cho biết cụ thể về “Dự án hợp tác kỹ thuật về quy hoạch phát triển ngành nông nghiệp tại tỉnh Nghệ An”, “Dự án hỗ trợ tỉnh Lâm Đồng xây dựng mô hình nông nghiệp theo hướng tiếp cận đa ngành và cải thiện môi trường đầu tư trong nông nghiệp”.

Đây là các hoạt động trong khuôn khổ “Tầm nhìn trung và dài hạn” đã phê duyệt tháng 8-2015 nhằm thiết lập “Chuỗi giá trị nông sản” tại Việt Nam, bao gồm sản xuất nông nghiệp, vận chuyển/lưu thông, chế biến và tiếp thị, với sự tham gia đầu tư của khu vực tư nhân và nhà nước của cả hai quốc gia. Trước đó, năm 2014, Chính phủ Nhật Bản và Chính phủ Việt Nam đã tổ chức Đối thoại cấp cao song phương về hợp tác nông nghiệp.

Trong khuôn khổ hợp tác với mô hình thử nghiệm tại Nghệ An, các hoạt động cần thiết nhằm thực hiện chuỗi giá trị nông nghiệp bao gồm từ việc sản xuất nông nghiệp, chăn nuôi, giống và phát triển giống, trồng trọt, thu hoạch, vận chuyển, chế biến và xuất khẩu, với xuất phát điểm là dựa vào nhu cầu của thị trường... Các cơ sở sản xuất tham gia được lựa chọn trong số 400 doanh nghiệp nông nghiệp và hợp tác xã nông nghiệp tại Nghệ An, phối hợp các doanh nghiệp đầu tư, đặt hàng sản xuất, có thể có cả các nhà đầu tư nước ngoài. Dựa trên kết quả này, kế hoạch tổng thể và kế hoạch hành động thúc đẩy nông nghiệp tỉnh Nghệ An mang tính thực tiễn cao sẽ được hình thành.

Tại Lâm Đồng, trong hơn một năm qua, JICA đã tiến hành cuộc khảo sát nhằm thu thập và phân tích các thông tin cơ bản về các nguồn lực trong nông nghiệp bao gồm cơ sở hạ tầng, nguồn nhân lực, điều kiện tự nhiên. Phỏng vấn các doanh nghiệp Việt Nam và Nhật Bản, các nhà đầu tư tiềm năng, các cán bộ chính quyền và nông dân. Khảo sát làm rõ tiềm năng và yếu tố cản trở cũng như xác định mô hình phát triển kinh doanh nông nghiệp Lâm Đồng, để tối ưu hóa sáng kiến của các doanh nghiệp tư nhân, nhân tố không thể thiếu trong sản xuất nông nghiệp.

Khảo sát tại đây cho thấy, thu nhập của nông dân Lâm Đồng chỉ bằng 1/9 so với Malaysia. Khi doanh nghiệp Nhật Bản đầu tư vào Việt Nam, cơ hội không chỉ đến với doanh nghiệp mà nông dân cũng có cơ hội lớn. Nếu chỉ chuyển đổi cơ cấu cây trồng từ cà-phê sang trồng hoa, thu nhập của nông dân đã tăng lên chín lần.

Lâm Đồng đã xác định một số hoạt động cụ thể trong kế hoạch ngắn và trung hạn với chiến lược tăng cường thế mạnh tại tỉnh là rau và hoa. Tuy nhiên, rõ ràng một số khó khăn trước mắt như: Đối với nông dân và doanh nghiệp thì khó tiếp cận với nguồn vốn vay do điều kiện thế chấp chặt chẽ. Thiếu công nghệ, nghiên cứu có tính ứng dụng. Không có các thông tin trực tiếp về người tiêu thụ. Đối với doanh nghiệp nước ngoài thì khó tiếp cận đất...

Các dự án tại Nghệ An, Lâm Đồng thực hiện các hoạt động trong khuôn khổ tầm nhìn trung dài hạn. Chủ thể chính là nông dân và những người thuộc doanh nghiệp nông nghiệp. JICA dự kiến sẽ áp dụng mô hình nông nghiệp công nghệ cao tại tỉnh Hà Nam.

Hiện, công tác khảo sát thu thập thông tin về ứng dụng công nghệ thông tin (ICT) trong nông nghiệp và kiểm chứng khả năng sử dụng ICT trong quản lý quy trình khép kín từ lập kế hoạch canh tác, trồng trọt đến bán hàng, nhằm thúc đẩy thương mại hóa nông nghiệp tại Việt Nam.

Ông Mori Mutsuya cũng cho biết sau khi tầm nhìn trung và dài hạn Hợp tác nông nghiệp Việt Nam - Nhật Bản được thiết lập, số doanh nghiệp Nhật Bản quan tâm đến nông nghiệp Việt Nam tăng lên. Nhiều doanh nghiệp đã tham gia khảo sát thị trường tại Việt Nam.

Trong Đối thoại hợp tác nông nghiệp Việt Nam - Nhật Bản, vấn đề đào tạo nhân lực cũng là một mục tiêu. Việc đào tạo nhân lực trong lĩnh vực nông nghiệp và môi trường sẽ được thực hiện tại Trường đại học Cần Thơ. Mục tiêu là tăng cường khả năng cung cấp cả về lượng và chất nguồn nhân lực ứng phó với các vấn đề về môi trường khu vực Đồng bằng sông Cửu Long, bao gồm cả biến đổi khí hậu và tăng trưởng cho ngành nông nghiệp của Việt Nam.

JICA cũng có kế hoạch hợp tác với Học viện Nông nghiệp Việt Nam trong việc nghiên cứu các giống lúa, hệ thống bảo quản, xử lý sau thu hoạch...

Trong tương lai, JICA sẽ tiếp tục cố gắng cùng Chính phủ Việt Nam vì sự phát triển của kinh tế và nông nghiệp Việt Nam. Sự tin tưởng đồng hành của các chuyên gia Nhật Bản có cơ sở bởi những nỗ lực của Việt Nam đáng kể trong việc mở rộng sản xuất các sản phẩm nông nghiệp. Các hoạt động có thể kể tới như cải thiện giống, xây dựng các công trình tưới tiêu, chi trả tiền hỗ trợ cây màu và gần đây là áp dụng quy trình VietGAP nhằm nâng cao độ an toàn cho sản phẩm nông nghiệp. Trong đó gạo, cà-phê và hạt tiêu trở thành những mặt hàng xuất khẩu có năng lực cạnh tranh cao, đứng vị trí thứ nhất, thứ hai thế giới. Về thủy sản, các mặt hàng như tôm, cá da trơn cũng được xuất khẩu ra thế giới. Ngoài ra, tháng 11 vừa qua, xoài của Việt Nam đã bắt đầu được xuất sang Nhật Bản, khởi đầu cho sự xuất khẩu đa dạng hoa quả sang các nước.

Bên cạnh tiềm năng trong lĩnh vực nông nghiệp, vẫn còn rất nhiều vấn đề và thử thách về độ an toàn trong thực phẩm, với mức độ chế biến thấp, hơn 90% sản phẩm được tiêu thụ chưa qua chế biến và chưa tạo được giá trị gia tăng cao. Nhu cầu về sản phẩm chế biến ngày càng cao, nhưng chất lượng chưa bảo đảm, cản trở cho sự phát triển của nông nghiệp; xử lý sau thu hoạch chưa đầy đủ...

Hy vọng, thời gian tới, với sự hỗ trợ của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cũng như các địa phương, những hoạt động thử nghiệm sẽ đi vào hoạt động ổn định, hình thành chuỗi giá trị nông sản hiệu quả, để hướng tới triển khai ở các địa phương khác.

Ông Mori Mutsuya, Trưởng đại diện JICA tại Việt Nam nhấn mạnh: “Chìa khóa để các dự án hợp tác thành công chính là thúc đẩy các hoạt động liên ngành, sự gắn kết chặt chẽ giữa các cơ quan liên quan”.