Những vấn đề đặt ra trong xây dựng nông thôn mới ở Hải Dương

Nhiều xã đã thực hiện đúng các bước lập, thẩm định, trình, phê duyệt quy hoạch theo đúng tinh thần nội dung Thông tư 13/2011/TTLT-BXD-BNN và PTNT-BTN và MT và các văn bản hướng dẫn, quy định của Nhà nước, đồng thời tiến hành công bố quy hoạch được duyệt, cắm mốc xây dựng và lập dự án đầu tư theo quy hoạch. Nhiều nơi nhân dân đã nắm được và tham gia ý kiến sâu về chuyên môn, nhiều gia đình còn tự nguyện hiến đất, phá tường rào, tự giải phóng mặt bằng để địa phương mở rộng đường giao thông, đường ra đồng, hoặc dành hiến đất cho việc xây dựng các công trình công cộng nhằm thực hiện quy hoạch xây dựng nông thôn mới. Nhiều tập thể, cá nhân tài trợ kinh phí, ủng hộ nguyên vật liệu, nhân công, máy móc để thi công hạ tầng kỹ thuật nông thôn và đầu tư xây dựng nâng cấp các công trình cho sớm đủ 19 tiêu chí nông thôn mới theo Bộ tiêu chí quốc gia quy định. Nhiều chính quyền địa phương đã bỏ kinh phí để tuyên truyền, giới thiệu, lập pa-nô dựng hình vẽ giới thiệu cho nhân dân nắm được nội dung quy hoạch, quy mô, lộ trình, tiến độ xây dựng các dự án... được dư luận đồng tình, nhân dân hiểu, tự giác và chủ động phối hợp quản lý thực hiện rất thành công.

Tuy vậy, vẫn còn rất nhiều địa phương triển khai công tác lập, thẩm định phê duyệt quy hoạch xây dựng nông thôn mới còn chậm, thậm chí lúng túng, nhất là công tác quản lý thực hiện quy hoạch sau khi được phê duyệt. Việc lập và phê duyệt các đề án, dự án không dựa trên cơ sở nguồn vốn và thời gian, kế hoạch huy động vốn nên rất thiếu điều kiện khả thi, nhất là công tác quy hoạch, sản xuất, phát triển kinh tế và các dự án đầu tư phát triển kinh tế còn rất hạn chế...

Qua thực tế xây dựng nông thôn mới ở Hải Dương cho thấy có ba vấn đề cần quan tâm xem xét là:

Một là, các địa phương chưa nhận thức được một cách sâu sắc rằng, muốn xây dựng thành công nông thôn mới thì vấn đề cốt lõi là phát triển kinh tế nông thôn, tạo nguồn lực để đầu tư phát triển hạ tầng kỹ thuật và tái đầu tư phát triển sản xuất, không thể trông chờ vào nguồn vốn cấp trên cho.

Hai là, việc lập quy hoạch là để định hướng đầu tư xây dựng hạ tầng, phát triển sản xuất và quản lý đầu tư xây dựng trong quá trình thực hiện theo quy hoạch. Như vậy đòi hỏi chất lượng công tác quy hoạch phải bảo đảm các yêu cầu phát triển của từng địa phương, phải tạo ra nguồn lực và phải thực hiện được, nhưng một số lãnh đạo địa phương và các cơ quan tư vấn lập quy hoạch chưa đủ tầm, chưa đủ kiến thức và chưa sâu sát trong quá trình khảo sát, nghiên cứu và đề xuất nội dung của đồ án quy hoạch.

Ba là, việc lập các dự án, đề án để thực hiện phải có lộ trình, bước đi thích hợp và nguồn lực để thực hiện dự án là quan trọng nhất nhưng nhiều địa phương chỉ lập để xin vốn cấp trên, chỉ lập cho có dự án, hoặc rất ít quan tâm các dự án đầu tư phát triển sản xuất để tạo ra nguồn lực và nâng cao mức sống của dân.

Từ những vấn đề trên tạo ra sự trông chờ, thụ động trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện việc quy hoạch và chỉ đạo công tác xây dựng nông thôn mới, dẫn đến công tác tuyên truyền, phổ biến hướng dẫn không đến nơi đến chốn, công tác thực hiện còn nhiều bất cập. Việc nhận thức của lãnh đạo địa phương, của nhân dân về công tác quy hoạch còn chưa đầy đủ, nhất là công tác tuyên truyền phổ biến hướng dẫn để thực hiện quy hoạch.

Qua nghiên cứu, chúng tôi thấy cả hai nhóm đối tượng liên quan công tác quản lý quy hoạch là cán bộ lãnh đạo quản lý, các tổ chức cá nhân và phần lớn nhân dân chưa được tiếp cận, chưa có những hiểu biết sâu sắc về công tác quy hoạch và các quy hoạch được phê duyệt để tổ chức thực hiện. Chúng ta cần chú trọng việc tổ chức phổ biến, hướng dẫn nhằm nâng cao nhận thức của nhân dân, của các tổ chức và cá nhân có liên quan, của các cấp lãnh đạo và cơ quan quản lý của Nhà nước nhằm mở rộng thông tin, nâng cao nhận thức, đạt được sự hiểu biết và ý thức trong công tác thực hiện quy hoạch và quản lý quy hoạch xây dựng, phát triển theo quy hoạch.

Khi nhà lãnh đạo, các cơ quan quản lý và các cá nhân, tổ chức có liên quan đều biết và nhận ra các nội dung của quy hoạch thì có một vùng chung cho quá trình quản lý thực hiện. Vùng chung càng lớn khi nhận thức càng cao, và sự tuyên truyền, hướng dẫn trong xã hội đạt kết quả tốt, lúc đó hiệu quả của công tác quy hoạch và quản lý thực hiện quy hoạch càng cao.

 Một khi nhà quản lý, lãnh đạo không biết, không tuân thủ theo quy hoạch, hay nói cách khác là sự quản lý lãnh đạo yếu kém trong khi các đối tượng xã hội và cá nhân, tổ chức có liên quan công tác quy hoạch phát hiện và đề xuất hoặc phá rào, thực hiện không có tổ chức, quản lý tất dẫn đến phá vỡ quy hoạch, đây là "vùng mù". Vùng mù càng lớn thì hiệu quả của công tác quy hoạch và quản lý quy hoạch càng thấp, dẫn đến phá vỡ quy hoạch từ cục bộ đến tổng thể.

Khi quy hoạch ít được phổ biến, không công khai thì xuất hiện "vùng riêng" của lãnh đạo, của các cơ quan quản lý, vùng riêng càng lớn thì sự cửa quyền, lạm dụng đầu cơ đất đai, tài nguyên và kìm hãm phát triển, tham nhũng, mâu thuẫn xã hội phát sinh, dẫn đến sự kém hiệu quả trong công tác quản lý quy hoạch và phát triển.

ÐỂ có một quy hoạch hiệu quả và quản lý thực hiện tốt thì "vùng vô thức" cần phải thu hẹp bằng sự cố gắng của tất cả các bên, nâng cao nhận thực, trách nhiệm của toàn xã hội trên cơ sở dịch chuyển cả hai thanh công cụ ngang và dọc là đường thông tin mở rộng và đường diễn đàn bộc lộ. Như vậy, hiệu quả của công tác quy hoạch xây dựng và quản lý quy hoạch xây dựng nông thôn mới nói chung phải bảo đảm trên cơ sở vừa phải nâng cao về chuyên môn, vừa tiến hành vận động, tổ chức thực hiện tốt để các cấp, các ngành, các địa phương, các chủ thể liên quan tới địa phương phối hợp và thống nhất thực hiện, hướng tới sự hiểu biết, quản lý phát triển đồng bộ và bền vững.

TS  NGUYỄN TIẾN HÓA