Tư tưởng của Bác về tam nông còn nóng hổi

Thứ năm - 29/08/2013 20:47

Nhân kỷ niệm Quốc khánh 2. 9 và 44 năm thực hiện Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh, phóng viên Báo NTNN đã phỏng vấn ông Nguyễn Quốc Sơn - chuyên gia nghiên cứu về tư tưởng Hồ Chí Minh.

Nhân kỷ niệm Quốc khánh 2. 9 và 44 năm thực hiện Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh, phóng viên Báo NTNN đã phỏng vấn ông Nguyễn Quốc Sơn - chuyên gia nghiên cứu về tư tưởng Hồ Chí Minh để làm sáng tỏ thêm những luận điểm, tư tưởng của Bác về nông dân và phát triển nông nghiệp, nông thôn.

Nông dân giàu thì nước giàu

Là người từng có nhiều thời gian nghiên cứu về Hồ Chí Minh, ông có thể khái quát đâu là tư tưởng đặc sắc nhất của Người về nông nghiệp - lĩnh vực vốn được coi là then chốt của nước nhà từ xưa đến nay?

Bác Hồ thăm nông dân đang gặt lúa trên cánh đồng xã Hùng Sơn (huyện Đại Từ, Thái Nguyên), năm 1954.

- Theo tôi, nói về tư tưởng Hồ Chí Minh về nông nghiệp là nói về hệ thống những luận điểm, lý luận toàn diện và sâu sắc được rút ra từ thực tiễn cách mạng; từ sự kế thừa và phát triển những kinh nghiệm, truyền thống đặc sắc của dân tộc và trí tuệ của thời đại nhằm xây dựng và phát triển nền nông nghiệp Việt Nam từ sản xuất nhỏ, manh mún, lạc hậu tiến dần lên nền nông nghiệp hiện đại, khoa học - kỹ thuật tiên tiến, có khả năng cải thiện và nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân lao động.

Nông nghiệp với Hồ Chí Minh luôn có một vai trò, vị trí đặc biệt quan trọng đối với sự phát triển của nền kinh tế, xã hội cũng như trong việc nâng cao đời sống, thu nhập của người nông dân. Với Người: Nông nghiệp là gốc, nông nghiệp là chính, là mặt trận chính; nông nghiệp là việc quan trọng nhất... Người cho rằng, Việt Nam là nước sống về nông nghiệp, nền kinh tế lấy canh nông làm gốc, do vậy “nông dân ta giàu thì nước giàu. Nông nghiệp ta thịnh thì nước thịnh” . Từ đó, Người coi việc tập trung phát triển nông nghiệp là nhiệm vụ trọng tâm của toàn Đảng, toàn dân và yêu cầu các ngành phải lấy việc phục vụ nông nghiệp làm trọng tâm.

Như vậy, cái đặc sắc ở Hồ Chí Minh là Người đã chỉ rõ nông nghiệp là nhân tố đầu tiên, là cội nguồn giải quyết mọi vấn đề xã hội. Nếu nông nghiệp phát triển, lương thực, thực phẩm dồi dào, nông dân khá giả thì xã hội sẽ phồn vinh. Ngược lại, nông nghiệp đình đốn thì xã hội đình đốn, các ngành khác theo đó mà suy giảm..

Theo ông, việc vận dụng các tư tưởng của Bác Hồ về nông nghiệp có ý nghĩa thế nào đối với sự phát triển lĩnh vực này hiện nay? Đảng, Nhà nước đã vận dụng các tư tưởng đó như thế nào để phát triển nền nông nghiệp hiện đại?

- Cá nhân tôi cho rằng, những tư tưởng của Hồ Chí Minh về nông nghiệp không chỉ có giá trị về mặt lý luận mà còn có giá trị thực tiễn hết sức sâu sắc. Trong quá trình lãnh đạo, Đảng ta đã vận dụng và phát triển tư tưởng nông nghiệp của Hồ Chí Minh để xây dựng thành đường lối phát triển kinh tế nói chung, đường lối phát triển nông nghiệp nói riêng qua các giai đoạn lịch sử, đặc biệt là trong thời kỳ đổi mới, đẩy mạnh CNH - HĐH đất nước. Nhờ có tư tưởng đúng đắn về xây dựng nền nông nghiệp toàn diện của Hồ Chí Minh mà nền nông nghiệp nước ta ngày càng phát triển. Chúng ta thấy là từ chỗ làm nhỏ lẻ manh mún, thuần nông, năng suất thấp, nền nông nghiệp nước nhà đang phát triển theo hướng toàn diện, năng suất, chất lượng sản phẩm ngày càng cao.

Để xây dựng nền nông nghiệp toàn diện theo hướng hiện đại, Đảng, Nhà nước ta đã đề ra đường lối phát triển nông nghiệp. Đường lối đó đã được cụ thể hóa trong Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc của Đảng lần thứ XI như là phát triển nông nghiệp theo hướng hiện đại, hiệu quả, bền vững; như đẩy mạnh cơ giới hóa, áp dụng công nghệ hiện đại (nhất là công nghệ sinh học); bố trí lại cơ cấu cây trồng, vật nuôi; phát triển kinh tế hộ, trang trại, tổ hợp tác, hợp tác xã nông nghiệp, khu công nghiệp công nghệ cao; phát triển lâm nghiệp toàn diện, hiện đại, trong đó chú trọng cả rừng sản xuất, rừng phòng hộ và rừng đặc dụng; phát triển mạnh nuôi trồng thuỷ sản đa dạng theo quy hoạch, phát huy lợi thế từng vùng gắn với thị trường; coi trọng hình thức nuôi công nghiệp. Quy hoạch phát triển nông thôn và đô thị và bố trí các điểm dân cư. Phát triển mạnh công nghiệp, dịch vụ và làng nghề gắn với bảo vệ môi trường...

Không để “2 chân” phát triển thiên lệch

Hồ Chí Minh luôn coi công nghiệp và nông nghiệp là hai ngành kinh tế quan trọng và có tác động qua lại với nhau. Người đã nhiều lần nêu hình ảnh “công nghiệp và nông nghiệp là hai chân của nền kinh tế”. Thế nhưng hiện nay vẫn có sự phát triển thiên lệch, biểu hiện rõ là các địa phương vẫn chạy theo phát triển công nghiệp, chạy đua dự án cảng biển, tàu bay… nhiều hơn là phát triển nông nghiệp. Theo ông, vì sao có hiện tượng này?

Bác Hồ dùng thử máy cấy tại trại thí nghiệm lúa thuộc Sở Nông lâm Hà Nội, năm 1960.

- Đúng là trong tư tưởng kinh tế của mình, Hồ Chí Minh luôn coi công nghiệp và nông nghiệp là hai chân của nền kinh tế, thậm chí Bác còn cho rằng nông nghiệp là chân phải, chân trụ của nền kinh tế. Thậm chí, Người dùng hẳn từ què, khập khiễng để phê phán sự phát triển không đồng bộ giữa công nghiệp và nông nghiệp để lưu ý toàn dân phải chú ý đúng mức đến phát triển nông nghiệp. Trước sau tư tưởng này đều nhất quán.

Thế nhưng, hiện nay việc phát triển công nghiệp- nông nghiệp đúng như phản ánh là đang có sự phát triển thiên lệch. Sở dĩ có điều này, theo tôi trước hết do ảnh hưởng tư tưởng coi trọng công nghiệp hơn nông nghiệp đã ăn sâu trong đời sống và ý thức của nhiều lãnh đạo địa phương.

Mặt khác, xuất phát từ thực tế thế giới cũng như trong nước cho thấy, việc đầu tư vào công nghiệp đem lại hiệu quả, giá trị kinh tế cao hơn nông nghiệp. Chẳng hạn, ở các nước có nền công nghiệp phát triển như Mỹ, họ chỉ cần bán một chiếc điện thoại IPhone đã thu được cả chục triệu đồng, nó chứa hàm lượng chất xám cao nhưng thời gian, chi phí làm ra sản phẩm đó rất ít.

Ngược lại ở Việt Nam để thu được 10 triệu đồng thì phải xuất khẩu cả tấn gạo (giá trung bình giữa tháng 8), để làm ra 1 tấn gạo để bán phải mất rất nhiều thời gian, công sức của nhiều người... Hay, như Singapore - một nước có nền kinh tế phát triển, thu nhập bình quân đầu người thuộc nhóm cao nhất thế giới. Năm 2006, tỷ trọng công nghiệp trong GDP của họ là 34,8%, dịch vụ là 65,2%, nông nghiệp là 0%.

Ngoài ra, cũng phải nói tới nguyên nhân đó là việc đầu tư vào công nghiệp, dịch vụ cũng có rủi ro nhưng độ rủi ro thấp. Ngược lại, đầu tư vào nông nghiệp bên cạnh giá trị kinh tế thấp còn phải chịu độ rủi ro cao hơn vì nông nghiệp phụ thuộc nhiều vào yếu tố tự nhiên, khí hậu dẫn đến thiên tai dịch bệnh.

Thưa ông, nếu có sự phát triển thiên lệch như vậy có ngược với quan điểm của Hồ Chí Minh về kinh tế như chúng ta đã nói ở trên không? Cần làm gì để sự thiên lệch này không ảnh hưởng đến sự phát triển chung?

- Tôi không nghĩ như thế. Nghe qua thì việc ưu tiên, chú trọng công nghiệp nhiều hơn so với nông nghiệp như ở nhiều tỉnh thành hiện nay thì có vẻ trái với quan điểm của Hồ Chí Minh về “hai chân của nền kinh tế” nhưng thực chất điều này là sự thống nhất, sự vận dụng linh hoạt tư tưởng Hồ Chí Minh về kinh tế của Đảng ta và các tỉnh thành hiện nay.

"Việt Nam là nước sống về nông nghiệp, nền kinh tế lấy canh nông làm gốc, do vậy “Nông dân ta giàu thì nước giàu. Nông nghiệp ta thịnh thì nước thịnh”.
Hồ Chí Minh

Như chúng ta đã biết, mọi quan điểm, tư tưởng đều có hoàn cảnh ra đời, mà thực tiễn thì luôn luôn vận động, thay đổi. Nông nghiệp là một trong hai chân của nền kinh tế, có vị trí ngang hàng với công nghiệp là vì Bác cảm nhận được nỗi khổ, thiếu đói của nhân dân ta dưới thời Pháp, Nhật cai trị.

Sau khi giành được độc lập rồi nhưng nhân dân vẫn đói, vẫn thiếu ăn, thiếu mặc, điều này trái với mong muốn “tột bậc” của Bác. Mặt khác, Bác thường nói: “Dĩ thực vi tiên” (lấy cái ăn làm đầu) hay “Có thực mới vực được đạo”. Xuất phát từ đó mà quan điểm trên đã ra đời.

Ngày nay, nền kinh tế của đất nước đã từng bước phát triển, nhìn chung, nhân dân ta đã có ăn, có mặc, được học hành. Bây giờ là phải làm thế nào để nâng cao mức sống vật chất và tinh thần cho nhân dân, “làm cho dân giàu, nước mạnh”. Muốn vậy thì chúng ta cần phải coi trọng cả công nghiệp, nông nghiệp và dịch vụ.

Công nghiệp và nông nghiệp vẫn là "hai chân của nền kinh tế" ở nước ta hiện nay. Tuy nhiên, trong đó chúng ta vẫn cần ưu tiên phát triển công nghiệp, dịch vụ bởi đây là các ngành đem lại hiệu quả kinh tế cao, phù hợp với xu thế của thời đại.

Tuy nhiên, thực tế cho thấy hai lĩnh vực này có mối quan hệ tác động lẫn nhau, tạo điều kiện cho nhau phát triển nên chúng ta không được quá chú trọng vào công nghiệp mà xem nhẹ nông nghiệp. Để có sự phát triển hài hòa, theo tôi Nhà nước, chính quyền các tỉnh cần phải thực hiện tốt chương trình xây dựng nông thôn mới. Thực hiện được các nội dung chương trình nông thôn mới sẽ góp phần thúc đẩy nền nông nghiệp phát triển.

Hướng tới nền nông nghiệp toàn diện

Ngoài việc mong có một nền nông nghiệp sản xuất đủ lương thực cho người dân, Bác Hồ còn muốn nền nông nghiệp của nước nhà phải phát triển toàn diện, hiện đại. Thưa ông, phát triển toàn diện trong tư tưởng của Bác là như thế nào?

"Tư tưởng Hồ Chí Minh: Không ngừng nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân, trước hết là nhân dân lao động không chỉ là mục tiêu, mà còn là động lực của sự phát triển. Chính vì vậy, khi đời sống vật chất và tinh thần của người dân nông thôn được nâng cao, đồng thời các vấn đề xã hội nảy sinh ở nông thôn được giải quyết tốt, chính trị - xã hội được giữ vững, đó là động lực to lớn giúp người nông dân yên tâm làm ăn, góp phần quyết định đối với sự phát triển của nông thôn và xây dựng nông thôn mới”.
ông Nguyễn Quốc Sơn

- Qua các tác phẩm, bài nói và bài viết của Hồ Chí Minh, chúng ta có thể khẳng định một cách ngắn gọn quan niệm của Người về một nền nông nghiệp toàn diện phải là nền nông nghiệp phát triển; đó càng không phải trong một nền kinh tế thuần nông mà là một nền kinh tế bền vững hiện đại, với sự phong phú về ngành nghề, đa dạng hóa về sản phẩm có cơ cấu kinh tế nội bộ ngành hợp lý, cân đối, hài hòa, bổ sung cho nhau cùng phát triển mạnh mẽ, hiệu quả kinh tế cao và bền vững.

Theo Người: “Sản xuất phải toàn diện, sản xuất thóc là chính, đồng thời phải coi trọng hoa màu, cây ăn quả, cây công nghiệp, chăn nuôi, thả cá và nghề phụ”. Người nhắc nhở: “Trung ương thường nói nông nghiệp phải toàn diện. Mình không những cốt gạo, ngô, khoai, sắn, bông mà còn cốt các thứ khác nữa. Cho nên phải toàn diện” .

Hồ Chí Minh đã thẳng thắn phê bình đồng bào Tuyên Quang vì có “khuyết điểm là không toàn diện, không chú trọng đầy đủ về cây công nghiệp và hoa màu”. Người cũng phê bình nhân dân xã Đại Nghĩa (Hà Đông) vì: “Sản xuất chưa toàn diện” vì “xem nhẹ hoa màu và cây công nghiệp”…

Vậy, theo ông, làm sao phải biến tư tưởng phát triển nông nghiệp toàn diện của Người thành hiện thực trong khi nền nông nghiệp còn manh mún, nhỏ lẻ như hiện nay?

- Vận dụng tư tưởng của Người để phát triển nền nông nghiệp hiện đại, bền vững, trong những năm tới chúng ta phải quan tâm phát triển sản xuất nông nghiệp toàn diện, đồng thời phải phát triển mạnh công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, và dịch vụ ở nông thôn. Riêng về các giải pháp phát triển nền nông nghiệp bền vững, tôi cho rằng hiện nay Đảng, Nhà nước cũng đã có các hoạch định cụ thể. Cá nhân tôi thì cho rằng, cần làm tốt 7 việc sau đây:

Một là, cần xây dựng mới các quy hoạch, chương trình, đề án phát triển nông nghiệp, nông thôn, trong đó tiếp tục xây dựng các chương trình: Chương trình xây dựng nông thôn mới; Chương trình xóa đói, giảm nghèo và kiên cố hóa nhà ở cho hộ chính sách, hộ nghèo; Chương trình nước sạch và vệ sinh môi trường nông thôn... Bên cạnh đó, cần xây dựng các đề án chuyên ngành: Đề án phát triển ngành trồng trọt; Đề án phát triển ngành chăn nuôi; Đề án bảo vệ phát triển rừng; Đề án nuôi trồng, khai thác và bảo vệ nguồn lợi thủy sản; Đề án phát triển ngành muối...

Hai là, phát triển sản xuất nông nghiệp theo hướng hiện đại, bền vững, đồng thời phát triển mạnh công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp và dịch vụ ở nông thôn.

Ba là, huy động và sử dụng có hiệu quả các nguồn lực (đất đai, nguồn nhân lực, nguồn vốn) để phát triển nông nghiệp bền vững; đi đôi với phát triển nhanh, đồng bộ kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội nông thôn, tăng cường năng lực dự báo, phòng, chống giảm nhẹ thiên tai, bảo vệ môi trường.

Bốn là, đẩy mạnh nghiên cứu, chuyển giao, ứng dụng và tăng cường hợp tác quốc tế về khoa học - công nghệ

Năm là, tiếp tục đổi mới và phát triển các doanh nghiệp, hợp tác xã, tổ hợp tác; khuyến khích các thành phần kinh tế đầu tư phát triển nông nghiệp, nông thôn.

Sáu là, mở rộng thị trường tiêu thụ hàng hoá nông, lâm, thuỷ sản cho nông dân.

Bảy là, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của người dân nông thôn; tập trung giải quyết các vấn đề phát sinh, góp phần giữ vững ổn định chính trị - xã hội và xây dựng nông thôn mới...

Tôi nghĩ, làm tốt 7 vấn đề trên, tin chắc nền nông nghiệp của chúng ta không phát triển toàn diện thì cũng sẽ không gặp nhiều bất cập, khó khăn... như hiện nay.

Xin cảm ơn ông!

Nguồn: danviet.vn