Người gieo hương vani nồng nàn trên đất Việt

Từ TP.Thủ Dầu Một (Bình Dương), anh Trần Minh Trung đưa chúng tôi về thị xã Bến Cát, nơi có 2 vườn vanilla đang đợi ngày thu hoạch. Hành trình 20 km băng qua những con đường đất xuyên qua những cánh rừng cao su ngoằn ngoèo, một màu xanh của vanilla hiện ra mướt mắt dưới cái nắng chang chang của miền Nam, và cũng từ đó câu chuyện về hành trình mang mùi hương vani về đây dần mở ra.

Anh Trần Minh Trung là người Việt đầu tiên trồng vanilla với quy mô trang trại. Ảnh: Quỳnh Nguyễn

Cơ duyên với loại gia vị đắt thứ 2 thế giới

Năm 2015, khi vẫn gắn bó với công việc văn phòng, anh Trần Minh Trung biết đến vanilla qua một diễn đàn trên mạng xã hội. Anh Trung cảm thấy điều kiện khí hậu miền Nam có thể trồng được vanilla nên liên hệ mua một ít cây giống trồng thử. Sau khi thấy kết quả khả quan, anh quyết định thuê đất làm trang trại để trồng vanilla.

Để thử nghiệm, giữa năm 2018 anh Trung chỉ dám trồng trên diện tích 2.500m2. Vanilla được trồng cả dưới tán cây cao su và trong nhà lưới. Một năm sau, khi lứa vanilla đầu tiên nhờ “bén duyên” với đất đã sinh trưởng tốt, anh mới mở rộng thêm một vườn nữa với diện tích 8000m2.

“Vanilla thích hợp trồng ở vùng nhiệt đới, có nắng nhưng không quá nóng, có bóng mát bên trên. Điều kiện thời tiết, khí hậu ở Bình Dương rất lý tưởng cho vanilla phát triển” – anh Trung chia sẻ.

Anh Trung cho biết thêm: “Vanilla tính ra tiền Việt có giá bán trên thị trường hiện nay giao động từ 15 - 20 triệu đồng/kg tương đương 500 trái, tính ra mỗi trái vanilla nhỏ bằng đầu đũa có giá khoảng 30.000 đồng”.

Trồng vanilla là một công việc không đơn giản bởi việc chăm sóc nó không giống bất cứ loài cây nào.

Khoảng 4-8 tuần lễ sau khi cây trồng bắt đầu ra rễ, người ta phải thường xuyên theo dõi để giúp cây bám chắc vào trụ cột. Khi cây đạt độ cao khoảng 1,5m thì ngắt đọt cho cây đâm chồi và nhẹ nhàng uốn cho nó bò lên giàn ngang bắc giữa các trụ.

Từ cây giống dài chừng 2 gang tay, ít nhất 2,5 năm sau chúng mới bắt đầu cho hoa. Một bông hoa nở, bên trong có 2 nhánh, 1 đực, 1 cái và 1 nhụy. Người trồng phải dùng tay lồng 2 nhánh vào nhau, sau đó đưa vào nhụy.

Hoa vanilla sắp được thụ phấn. Ảnh: Quỳnh Nguyễn

Hoa vanilla chỉ nở đúng 1 ngày trong năm. Nếu ngày hoa nở mà không thụ phấn kịp, đến chiều, hoa tự xếp cánh, 1 năm sau hoa mới nở lại. Do đó, thời điểm hoa nở, cần rất nhiều nhân công để làm việc. Những cây vanilla được thụ phấn bằng tay đến khi trái chín phải mất tới 9 tháng.

Trái chín được hái và tiếp tục được xử lý bằng một tiến trình lên men đặc biệt. Trước tiên, trái được để héo trong 24 giờ rồi đem phơi khô cho đến khi ngả sang màu nâu đậm. Sau đó, quả được đắp mền làm “đổ mồ hôi” trong khoảng 8-12 ngày, rồi đưa ra chỗ thoáng cho bốc hơi nhằm làm tăng nồng độ chất vani, chất căn bản làm nên mùi thơm.

Quá trình đem phơi nắng rồi ủ kín ban đêm kéo dài từ 2-3 tháng cho đến khi hạt vani đủ chín, hạt chuyển sang màu nâu đen và giảm đến 80% trọng lượng ban đầu.

Khao khát đưa hương vanilla bay xa

Theo anh Trần Minh Trung, hiện nay vanilla là loại hương liệu gia vị được sử dụng khá phổ biến trên thế giới. Quá trình trồng, thu hoạch, và lên men công phu, khiến cho vanilla trở thành loại gia vị đắt thứ 2 thế giới, chỉ sau nghệ tây.

“Vanilla tự nhiên hiện được sử dụng đa dạng trong các ngành thực phẩm, mỹ phẩm, spa… nên giá trị ngày càng tăng, tuy nhiên số lượng lại rất khan hiếm. Chúng ta có thế mạnh về khí hậu, đất đai, người nông dân cần cù, chịu khó nên hoàn toàn có thể trồng loại cây gia vị cao cấp này”, anh Trung nói.

Vanilla sinh trưởng tốt ở nơi có khí hậu nhiệt đới, có bóng râm nên anh Trung đầu tư làm nhà lưới, sử dụng giá thể  từ thực vật. Ảnh: Quỳnh Nguyễn

Cũng theo anh Trung, chất lượng vanilla tạo ra tại Việt Nam tương đương với vanilla nhập khẩu. Việc trồng được vanilla tự nhiên tại chỗ sẽ làm lợi rất nhiều cho các nhà hàng 5 sao, các công ty chế biến bánh kẹo, đặc biệt là dòng bánh kẹo thủ công cao cấp. Đây là cơ hội để người nông dân phát triển loài cây quý có giá trị kinh tế cao, tạo nên dấu ấn riêng cho nền nông nghiệp Việt.

Hành trình trồng thử nghiệm 5 năm tiên phong với rất nhiều lần “lên bờ xuống ruộng” vì thiếu vốn và kinh nghiệm, đến nay anh Trung đã có thể tự tin chia sẻ kiến thức trồng, cung cấp nguồn giống chất lượng và giải pháp xây dựng trang trại cho những người có cùng định hướng và đam mê chinh phục cây vanilla còn nhiều mới lạ trên thị trường Việt Nam.

“Tôi không muốn đi theo hướng phong trào, ồ ạt, đua nhau trồng rồi ngóng đợi thị trường định giá. Tôi muốn đi theo hướng chậm một chút, cây vững rồi mới chia sẻ với đối tác. Hi vọng với đam mê kích hoạt hương vani dậy hương trên đất Việt, tôi sẽ nhận được sự đồng hành của các đối tác đủ lực, đủ tâm và cả đam mê trên hành trình định vị thương hiệu vanilla Việt Nam trên bản đồ gia vị thế giới", anh Trung cho biết thêm.