Thận trọng khi xuất khẩu gạo sang Trung Quốc

Thứ hai - 17/09/2012 03:21

Từ cuối năm 2011 đến nay, xuất khẩu gạo của Việt Nam gặp nhiều khó khăn ở hầu hết các thị trường, duy chỉ có thị trường Trung Quốc (TQ) là lượng nhập khẩu tăng mạnh. Song điều này chưa hẳn là tín hiệu vui, bởi một số nhà xuất khẩu gạo cũng như Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) đều cho rằng, thị trường TQ vẫn là một "ẩn số" khó lường.

Bốc xếp gạo xuất khẩu tại Cảng Hải Phòng.

Lượng gạo nhập khẩu cao kỷ lục

Đại diện Công ty Vinh Phát (TP.Hồ Chí Minh) cho biết, trước đây, khách hàng châu Á mua gạo của đơn vị chủ yếu là Philippines, Malaysia, Iraq, còn lại là khách hàng từ châu Phi, châu Âu. Thế nhưng hơn 1 năm trở lại đây, xuất khẩu gạo của đơn vị này sang TQ tăng mạnh, thậm chí chiếm tỷ lệ lớn nhất trong số các khách hàng của công ty này.

Theo VFA, những năm trước, TQ cũng mua gạo của nước ta, nhưng số lượng rất khiêm tốn, chỉ vài trăm ngàn tấn/năm. Tuy nhiên, năm nay, đơn đặt hàng của nước này tăng đột biến. Cụ thể, theo thống kê của VFA, tính đến 23/8/2012, số lượng gạo đăng ký xuất khẩu sang TQ của các doanh nghiệp đạt khoảng 1,6 triệu tấn, trong đó đã thực xuất 1,28 triệu tấn, chiếm khoảng 28,3% tổng lượng gạo xuất khẩu của Việt Nam (chưa tính lượng xuất khẩu tiểu ngạch).

Với số lượng nhập khẩu gạo kỷ lục như trên, TQ đã vượt qua các nhà nhập khẩu hàng đầu của nước ta những năm trước đây như Philippines, Indonesia, Malaysia... để trở thành nhà nhập khẩu gạo lớn nhất của Việt Nam. Nếu so với cùng kỳ năm ngoái, lượng gạo xuất sang TQ đã tăng trên 5 lần (7 tháng đầu năm 2011 chỉ xuất khoảng 257.000 tấn).

Nhiều ý kiến nhận định, nguyên nhân khiến TQ tăng cường nhập khẩu lương thực từ cuối năm 2011 đến những tháng đầu năm nay là do sản xuất lương thực của TQ hiện không theo kịp đà tiêu dùng tăng cao trong nước. Mặc dù là nước sản xuất gạo, song TQ cũng là nước tiêu thụ gạo lớn nhất thế giới. Ngoài ra, theo ông Nguyễn Đình Bích, chuyên gia Viện Nghiên cứu thị trường (Bộ Công Thương), giá mua lúa của nông dân nội địa mà nhà nước TQ quy định đã tăng 7-19% so với năm 2011. "Với mức giá mới này, giá lúa nội địa TQ tăng lên trên 400 USD/tấn, trong khi giá lúa tại nước ta chỉ 260 USD/tấn nên việc các thương nhân TQ mua gạo từ Việt Nam là chuyện dễ hiểu", ông Bích nói.

Ông Phạm Văn Bảy, Phó chủ tịch VFA cho biết, TQ đang nhập khẩu khá nhiều chủng loại gạo của Việt Nam, từ gạo 5% tấm, gạo thơm đến gạo chất lượng thấp, và khách hàng TQ thích gạo đóng vào các container để họ vận chuyển sâu vào nội địa hơn là đóng bao rời 50kg. Cũng theo VFA, việc xuất khẩu gạo sang TQ hiện đang theo cơ chế thị trường tự do, tức là các DN đủ điều kiện xuất khẩu gạo nếu có khách hàng TQ thì được xuất khẩu.

Cần thận trọng trong thanh toán

Trước đó, vào cuối tháng 4/2012, VFA đã thành lập Trung tâm Xúc tiến xuất khẩu gạo cao cấp Việt Nam với mục tiêu dần dần mở chi nhánh ở một số tỉnh lớn của Trung Quốc để trực tiếp giao dịch mua bán gạo với nước này bằng con đường chính ngạch. Song, dù đang là thị trường nhập khẩu gạo lớn của Việt Nam nhưng phía TQ vẫn không bao giờ công bố con số nhập khẩu chính thức, vì vậy, các doanh nghiệp Việt luôn trong tình trạng vừa bán, vừa lo.

Các DN VN cần thận trọng khi làm việc với doanh nhân Trung Quốc.

Về điều này, một đại diện VFA cho biết, theo thông lệ quốc tế, chủ yếu các DN thanh toán qua L/C, nhưng các DN TQ thì chủ yếu thanh toán theo hình thức CT, nghĩa là hàng tới cảng Trung Quốc thì tiền mới được giải ngân. Do đó, hình thức thanh toán này tiềm ẩn nhiều rủi ro, khiến các DN Việt Nam không khỏi e ngại khi bán hàng.

Dù Trung tâm xúc tiến Thương mại Việt Nam - Trung Quốc đã được thông qua quy chế, nhưng đến thời điểm này, theo đánh giá của VFA, chính sách mua gạo của khách hàng TQ vẫn hết sức khó hiểu. Họ liên tục thay đổi quyết định: dừng mua, rồi lại đột ngột mua trở lại. Cách làm này chủ yếu để làm thế nào hạ giá gạo xuống mức thấp nhất.

"Họ rất kín tiếng về nhu cầu mua hàng nên các DN trong nước không thể biết để lên kế hoạch kinh doanh, còn các cơ quan quản lý của Việt Nam thì bó tay trước nhu cầu thực sự của họ", ông Bảy nói.

Cũng theo VFA, thời gian qua, việc mua bán gạo sang TQ còn có thêm lo ngại khác là họ yêu cầu DN Việt Nam phải trộn gạo trắng vào gạo thơm nhằm trục lợi. Theo tính toán, giá gạo trắng khoảng 8.000-8.500 đồng/kg, nếu trộn 50% vào với gạo thơm và bán dưới mác gạo thơm thì thương nhân TQ sẽ được lợi 1/3 giá. Việc làm trên của một số khách hàng TQ không chỉ đơn thuần là lợi ích kinh tế mà có thể nhằm hạ thấp uy tín, chất lượng gạo của Việt Nam. Sâu xa hơn, việc này có thể phá hỏng nền sản xuất gạo chất lượng cao, gạo thơm của Việt Nam, đồng thời phá thị trường gạo Việt Nam tại TQ và Hồng Kông (TQ) mà phải mất bao nhiêu công sức, các DN mới thâm nhập và phát triển được. Do vậy, VFA đánh giá đây là vấn đề rất nghiêm trọng.

Ông Trương Thanh Phong, Chủ tịch VFA cho biết, ngay sau khi phát hiện thông tin trên, VFA đã lập tức cảnh cáo các DN tiếp tay cho thương nhân TQ, đồng thời có công văn chỉ đạo nghiêm cấm hành vi trộn gạo đối với tất cả DN hội viên khác. VFA nhấn mạnh: DN Việt Nam cần cảnh giác trước hành động này.

Đồng thời, VFA cũng chỉ đạo các DN thành viên "hết sức chú ý để tránh tổn thất, hậu quả" khi ký hợp đồng xuất khẩu gạo sang thị trường TQ. Bởi đã có dấu hiệu cho thấy thị trường này đang tìm mọi cách để hủy hợp đồng mua gạo đã ký với Việt Nam. Họ sử dụng các hàng rào kỹ thuật để từ chối nhận hàng khi đến cảng hoặc hủy hợp đồng.

Trước tình trạng này, ông Phong lưu ý: "Nếu chưa nhận được tiền, chưa nhận được bộ chứng từ thì hàng hóa phải còn ở Việt Nam, tránh trường hợp hàng sang đến TQ nhưng tiền vẫn chưa nhận được". Theo ông Phong, nhiều nhà nhập khẩu dùng các xảo thuật trong thanh toán, móc ngoặc với chủ tàu để chậm nhận hàng..., gây khó cho DN xuất khẩu, khi xảy ra tranh chấp thì các DN Việt Nam thường thua kiện. "Rủi ro với TQ thì vô phương kiện", ông Phong nói.

Thiên Hương (tổng hợp)

Nguồn:kinhtenongthon.com.vn